Levert het ‘delen van pech en geluk’ nu wel of niet ‘ongeveer vier keer zoveel aan pensioen’ op? Volgens het ABP wel. Volgens het Centraal Plan Bureau, onderzoeksnetwerk Netspar en consultant Ortec Finance niet. Hoogste tijd dat ABP luistert naar de eerdere oproep van Minister Dijsselbloem: Stop dat gelobby “met gezochte en feitelijk onjuiste argumenten”.
Is het beter om het pensioengeld van iedereen in één grote pot te stoppen, zoals bij ABP, of kunnen we beter iedereen een persoonlijke rekening geven? Het is de vraag die op tafel ligt bij de hervorming van ons pensioenstelsel. De discussie daarover is volop gaande in politiek Den Haag en de SER. Het pensioenstel is aan hervorming toe, daarover is men het eens, maar moeten we die collectiviteit behouden of juist niet?
Het jeukfilmpje van ABP
ABP heeft in ieder geval een duidelijke mening. Je kan het geld beter in één grote pot stoppen om ‘samen te delen in pech en geluk’, zoals het in ABP-jargon heet. In het filmpje dat mij in mijn vorige column zoveel jeuk bezorgde verwoord ABP het zo:
[Vraag] “Maar kan ik niet beter zelf pensioen sparen?”
[Antwoord van ABP] “Wij denken van niet. Door samen te delen in pech en geluk wordt de inleg van u en uw werkgever naar verwachting ongeveer vier keer zoveel aan pensioen”
‘Vier keer zoveel aan pensioen’ ‘door samen te delen in pech en geluk’. Dat klinkt geweldig. Waarschijnlijk maakt ABP hier echter een fout, zo leek mij. De premie wordt niet vier keer zoveel door het delen van pech en geluk, maar dankzij het beleggingsrendement (en beleggen kan je ook zonder collectiviteit)
Hoe zit het volgens ABP
Toen ik dit voorlegde aan ABP, bevestigde ABP dit op twitter: het pensioen bestaat voor 23% uit premie en voor 77% uit beleggingsrendement. Het filmpje klopt dus niet. Of toch wel? ABP voegde vervolgens toe: “Het filmpje klopt. Door het delen van pech en geluk in beleggingen [is het] pensioen 4x hoger dan de premie.”
Bedoelt ABP nu dat door het delen van pech en geluk het beleggingsrendement hoger wordt? Dat zou kunnen, maar dan is het filmpje wel zeer suggestief. Door het totale beleggingsrendement te noemen en niet alleen het extra rendement, suggereert men dat al het rendement te danken is aan de collectiviteit. Dat is natuurlijk onzin. Individuele beleggers maken ook rendement. Om hoeveel extra rendement het dan wel zou gaan, wist ABP op Twitter niet te noemen.
Ortec Finance: geen voordeel
Gelukkig liet Staatssecretaris Klijnsma dit onlangs berekenen door Ortec Finance. De conclusies waren ontnuchterend. “[Er] kan binnen een volledig individueel contract eenzelfde pensioen, met vergelijkbare risico’s, worden behaald als in een contract met collectieve elementen.”, zo concludeerde Ortec.
Het ABP filmpje is dus niet alleen suggestief. Het slaat gewoon nergens op. Er is helemaal geen extra rendement doordat ABP het geld in een grote pot stopt, in plaats van in persoonlijke potjes.
Het ABP zou daar nog wel tegenin kunnen brengen dat een belangrijke dimensie ontbreekt in het Ortec rapport. Ortec kijkt namelijk (bewust) niet naar collectieve pensioenpotten waarin ook risico’s met toekomstig deelnemers worden gedeeld. Dat gebeurt bij ABP wel. Nieuwe deelnemers delen mee in mee- en tegenvallers uit het verleden.
CPB en Netspar: minder dan een procent voordeel
Dit punt kunnen we echter tackelen met een recente publicatie van het Centraal Planbureau en onderzoeksnetwerk Netspar. Daarin schat men in hoeverre het delen van risico’s met toekomstige generaties voordelen oplevert. Men concludeert: “De welvaartswinst van risicodeling met toekomstige generaties wordt nu geschat op minder dan 1 procent.”
Met andere woorden, ABP zou eigenlijk moeten zeggen in het filmpje: ‘door samen te delen in pech en geluk krijgt u nog geen één procent meer aan pensioen’. ABP geeft dat echter liever niet toe en besloot daarom maar (met een ad hominem) de discussie op Twitter af te kappen.
Topje van de lobby-ijsberg
Waarom moeten we ons hier druk over maken? Als gezegd, het voordeel van collectieve pensioenspaarpotten is hét thema bij de vernieuwing van het pensioenstelsel. Als collectiviteit weinig voordeel heeft, is dit alle reden om naar persoonlijke spaarpotjes over te stappen. Dat is namelijk veel simpeler, transparanter en maakt meer maatwerk mogelijk.
ABP ziet dit met lede ogen aan. ABP is mogelijk bang dat individualisering ten koste zal gaan van de monopoliepositie die het fonds nu heeft. Ze voert een stevige lobby voor behoud van collectiviteit en schuwt daarbij dus niet de waarheid een beetje geweld aan te doen. Het filmpje is slechts het topje van een lobby-ijsberg. ABP loopt buiten uw zicht - met een aantal andere grote pensioenfondsen - de deur plat in de Eerste en Tweede Kamer en bij de SER.
Minister Jeroen Dijsselbloem beklaagde zich hier over in zijn opiniestuk in NRC. Hij hekelt daarin de kwalijke rol van de lobby van financiële instellingen en noemt niet voor niks expliciet de pensioenfondsen. De instellingen zijn te veel bezig met het eigen korte termijn belang, hebben te weinig oog voor het maatschappelijk belang en bedienen zich daarbij volgens de minister van “gezochte en feitelijk onjuiste argumenten”.
Dat is inderdaad precies wat het ABP doet. Het is hoog tijd dat dit stopt.
Ilja Boelaars is promovendus economie aan The University of Chicago. Hij is te bereiken via twitter. Het ABP is ook te bereiken via twitter.
Van Ilja Boelaars.
Veranderingen ten gunste (en eerlijker) van het bestaande bestel worden dit en volgend jaar doorgevoerd. Dan zal al snel blijken dat de betsaande potjes netjes uitgehold zullenw roden want in het twee fase beleid zullen nieuwe toetreders hun eigen potjes krijgen. Maar het zal me niet verbazen dat dit pas over vijf jaar wordt ingevoerd.
Gepensioeneerden mogen erg blij zijn met de onzettende Bullmarkt van de afgelopen jaren op het gebied van obligaties en aandelen waardoor hun rendement de nodige kortingen heeft kunnen weerhouden.