Ondanks eerdere uitingen dat de leegstand in 2022 zou moeten dalen, is de leegstand toegenomen van 5,9% (eind 2021) naar 6,3,% (eind Q1 2022) naar 6,6% (eind Q2 2022). Opmerkelijk dat de leegstand alleen in Amsterdam toeneemt, van 5,8% (eind 2021) naar 6,0% (eind Q1 2022) naar 7,7% (eind Q2 2022). NSI verhuizing naar Amsterdam (Centerpoint) heeft dit cijfer iets verlaagd, anders was de leegstand in Amsterdam nog wat hoger. NSI meldt als voornaamste verklaring voor de toename in leegstand Amsterdam:
Approximately half of this increase is due to the departure of Staples from Centerpoint II.
Buiten Amsterdam is de leegstand dalend (other G4 van 6,8% naar 5,8%, other NL van 4,9% naar 4,5%), en in other G4 grotendeels verklaarbaar door strategische leegstand (2.3% i.v.m. Alexanderpoort).
Ook bij de herwaarderingen gedurende het eerste halfjaar is alleen Amsterdam negatief (- € 13 miljoen), de overige markten kennen een positieve herwaardering.
Verder ziet het ernaar uit dat bij nieuwe verhuringen lagere huren worden geaccepteerd in Q2 2022, zie ontwikkeling van ERV's in Q1 2022 t.o.v. H1 2022:
Amsterdam
Q1 2022 - During Q1 2022 leases were signed on average 8.7% ahead of ERV. The tenant retention rate during Q1 was strong at 78.1%.
H1 2022 - During H1 2022 new leases were signed on average circa 3% ahead of ERV. The tenant retention rate during H1 was 71%.
Other G4
Q1 2022 - Leases signed in Q1 were 15.9% above ERV. The retention rate for Q1 2022 amounts to 65.1%.
H1 2022 - Leases in other G4 were signed in line with December 2021 ERV’s. The tenant retention rate for H1 amounts to 64%.
Other Netherlands
Q1 2022 - Geen melding
H1 2022 - Leases in this segment were signed on average at -1.4% vs December 2021 ERV’s.
De draai van zeer positief (Q1 2022) naar neutraal (H1 2022) toont dat de verhuringen in Q2 2022 beneden ERV (eind december 2021), en nieuwe verhuringen (en ERV's) dalend zijn. De stijgende leegstand (Amsterdam) bevestigt dit beeld, er bij meer aanbod (beschikbare kantoren) en minder vraag zullen ERV's onder druk staan (vooral in Amsterdam).
Tegen deze achtergrond (en kostenstijgingen, yield stijging, recessie angst), verdienen de 3 grote Amsterdamse projecten die NSI wil starten extra aandacht, omdat de risico's toenemen en het potentieel daalt. NSI is nu meer duidelijk over deze projecten.
Laanderpoort wordt een jaartje uitgesteld (op verzoek van ING), ING wil hier een jaartje langer (tegen volle i.p.v. gereduceerde huur) te blijven huren. Dit is positief, want brengt spreiding in de projecten (qua looptijd, risico) en de economische ontwikkeling kan worden meegenomen in de overwegingen in 2023. Laanderpoot is dus niet committed.
Well house beslissing zal op korte termijn worden genomen nadat de 'final construction quote' is verkregen, waarbij NSI een voorzichtige toon aanslaat (en afgelopen kwartaal geen extra voorverhuring is verkregen - dit zit nog op 20%):
At this time we will have to decide whether to start or not, or perhaps temporarily delay the actual construction.
Over Vitrum meldt NSI:
At Vitrum we are in the final design phase, with the permitting process pending. Delaying our Vitrum project is not an option really, as we have € 54m of capital employed not producing any return at this point in time and capex is necessary to bring this asset successfully back to the market. A pre-let is only likely once we have started the project, as in this market no tenant will sign a lease on a renovation project that has not started.
Vitrum lijkt dus committed, echter NSI toont het afgelopen kwartaal een verdere vertraging (op dit leegstaande pand die nu niet rendeert) van een half jaar (!!), Capitalmarketsday presentatie (april 2022) stelde dat in Q4 2022 zou worden gestart met verwachte oplevering in H2 2024. Dit is nu start in Q2 2023 en verwachte oplevering in H1 2025.
Daarnaast zichtbaar dat de verwachte winst op projecten iets afneemt, door stijgende kosten. Als markthuren in Amsterdam dalen (en yields stijgen), dan zal de verwachte winst snel verdampen.
Op korte termijn dus vooral interessant om te volgen of NSI de Well House ontwikkeling zal doorzetten, dit risico in huidige omstandigheden zal aandurven en of de 'final construction quote' zal worden geaccepteerd.