Zekerheid of risico?
FD Selections
Er is de laatste tijd veel geschreven over het beleggingsbeleid van pensioenfondsen. En dan bedoel ik niet sec de gevolgen van het feit dat de beurskoersen als gevolg van de economische crisis vanaf eind 2008 in elkaar gezakt zijn. Nee, ik bedoel gewoon het beleggingsbeleid an sich van pensioenfondsen.
Als advocaat word ik natuurlijk met enige regelmaat betrokken in een discussie, waarbij de emoties vaak hoog oplopen. Ook, of misschien wel juist, als het over pensioen gaat. Veelal is de verwachting van de klant (werknemer, maar ook werkgever) te hoog. Het resultaat valt tegen, met als consequentie of een lager pensioen of een premie die omhoog moet. Zo lijkt het ook wel bij beleggen door pensioenfondsen.
Eerst maar eens even een aantal feiten. Tot nu toe is nog steeds gebleken dat op lange termijn, risicovolle beleggingen, zoals aandelen, het hoogste rendement opleveren. Wel, pensioen is een belegging op lange termijn, dus die match is er. Natuurlijk moet er ook een gedeelte minder risicovol belegd worden, maar daarvoor zijn vastrentende waarden beschikbaar.
Wensen
Vervolgens weet een pensioenfonds behoorlijk nauwkeurig wanneer gelden binnenkomen en wanneer er uitgekeerd moet worden. Dus een goede match in aan- en verkoop, duration, verhouding vastrentend en risicovol, én spreiding is prima te maken. Tot slot moet een pensioenfonds natuurlijk rekening houden met de wensen van haar klanten. Als die niet willen dat er bijvoorbeeld belegd wordt in een vliegtuigenfabriek die ook militaire vliegtuigen én munitie maakt, prima, dan moet het pensioenfonds dat niet doen. En mocht, nu er aandacht voor is, blijken dat ze ergens in beleggen wat eigenlijk niet wenselijk is, wel, dan pas je dat toch aan?
Ook moet een pensioenfonds de wens van de deelnemers honoreren als deze - zoals vorige week bleek uit het onderzoek dat het VB heeft gehouden - niet willen beleggen maar slechts willen sparen. Wellicht niet direct slim, maar indien dat de keus is dan is het niet anders.
Shell
Als een pensioenfonds wel veel in risicovolle beleggingen zit, is de kans nu reëel aanwezig dat het tijdelijk tegenzit. Een mooi voorbeeld hiervan blijft Shell. Het pensioenfonds had een dekkingsgraad van rond de 160%, juist omdat ze altijd veel in aandelen hebben belegd. Op het dieptepunt in de markt zakte dat percentage naar rond de 80%. Shell schrok niet; had zich dat blijkbaar gerealiseerd en betaalde ruim 3 miljard bij (dat ze dan, hoop ik, weer in risicovolle aandelen hebben gestopt!).
In plaats van uit te stappen op het laagste punt, moet je namelijk juist bijkopen. Een stevig probleem is dan wel het Financieel Toetsingskader, FTK. Dat gebiedt een pensioenfonds om snel de dekkingsgraad weer op orde te hebben, bijkopen is dan natuurlijk lastig. Eigenlijk zou de sponsor dan snel extra geld ter beschikking moeten stellen. Maar ja, met die moderne CDC-regelingen en financieringsafspraken kan dat wel eens lastig worden. Los nog van de vraag of dat financieel haalbaar is. Vergelijk de situatie bij Super De Boer; die zegde de uitvoeringsovereenkomst op toen bijstorten of het verhogen van de premie aan de orde kwam…
Feitelijk handelen pensioenfondsen dus heel voorzichtig zijn als het gaat om beleggingen. Nu er maar weinig ruimte is door de financieringsafspraken en het FTK doet iedereen zich echter te kort. Klanten krijgen niet waar ze recht op menen te hebben, pensioenfondsen hebben geen ruimte en/of onvoldoende middelen.
Het een of het ander
De conclusie is de volgende. Of klanten accepteren dat ze zekerheid hebben maar rendement missen, of andersom. Ingeval van het laatste moeten pensioenfondsen anders gaan opereren, niet meer afwachtend, maar initiërend. Met alle risico’s van dien. Het gevolg is dan hogere uitslagen qua rendement (en kosten om die risico’s deels af te dekken) en qua dekkingsgraad. Daar moeten alle stakeholders dan maar tegen kunnen en ook de toezichthouder moet dat accepteren. Ook dat is onderdeel van beleggen: accepteren dat het wel eens fors tegen lijkt te zitten. Als je daar niet tegen kunt, moet je niet gaan beleggen. Zo staat het ook in alle boekjes en risicoprofielen. Het is of het een of het ander!
Mr. Theo Gommer MPLA is partner bij Akkermans & Partners Legal & Advice te Tilburg, waar hij tevens directeur is van het Wetenschappelijk Bureau. Daarnaast is hij advocaat bij Gommer & Partners Pensioen Advocaten en voorzitter van de Nederlandse Orde van PensioenDeskundigen.