Brussel start onderzoek naar Nederlandse belastingdeals met Nike
De Europese Commissie onderzoekt mogelijke illegale staatssteun van Nederland aan Nike. Het onderzoek draait om afspraken die de Belastingdienst heeft gemaakt met de Amerikaanse sportkledingfabrikant, die een Europees hoofdkwartier in Hilversum heeft. Daardoor zou Nike mogelijk te weinig belasting betalen.
'De lidstaten mogen ondernemingen niet toestaan om complexe structuren op te zetten die hun belastbare winsten ten onrechte verminderen', aldus Eurocommissaris Margrethe Vestager van mededinging donderdag bij de aankondiging. Er loopt ook nog een vergelijkbaar onderzoek naar de afspraken van Ikea met de Belastingdienst. Nederland is eerder al op de vingers getikt voor staatssteun aan de Amerikaanse koffiegigant Starbucks.
Reacties Financiën en Nike
Het ministerie van Financiën benadrukt dat de Commissie in de zaak Nike nog niet heeft vastgesteld dat er sprake is van ongeoorloofde staatssteun, maar slechts onderzoek doet. Het zal daar 'uiteraard' aan meewerken. Afspraken met de Belastingdienst mogen volgens Financiën 'geen ruimte bieden voor bevoordeling', zij zijn alleen bedoeld om duidelijkheid te bieden. Aan de hoogte van de belasting hoort niets te veranderen, aldus Snel.
Het Europese hoofdkantoor van Nike in HilversumHH
Nike zegt in een eerste reactie tegen persbureau Bloomberg dat het onderzoek van de Commissie 'iedere grond mist' en benadrukt dat het zich aan alle geldende regels in Nederland houdt.
Belastingparadijzen
Nike laat een deel van de inkomsten die het buiten de VS boekt, via Nederland lopen. Daarover betaalt het royalty's- voor het gebruik van het eigen merk - aan twee dochterbedrijven in belastingparadijzen. Het gevolg is dat Nike in Nederland, het Europese hoofdkantoor, volgens de Commissie wel erg weinig winst lijkt te maken. Nike heeft voor deze constructie afspraken gemaakt met de Belastingdienst. Brussel twijfelt of deze zogeheten ‘rulings’ door de beugel kunnen.
De fiscale route van Nike via Nederland, in beeld gebracht door de Europese CommissieEuropese Commissie
'In deze fase is de Commissie bezorgd dat de royaltybetalingen zoals geregeld in de rulings wellicht geen afspiegeling vormen van de economische werkelijkheid', aldus de Europese Commissie. De royaltybetalingen van Nike 'lijken hoger' dan wat in de markt gebruikelijk is, zo zou Nike de winst in Nederland kunnen drukken. Als de Europese Commissie vaststelt dat er op deze manier inderdaad sprake is van illegale staatssteun van Nederland aan Nike, dan moet de sportfabrikant die steun terugbetalen.
Angst om uittocht bedrijven
Daarmee lijkt het onderzoek op dat naar Apple in Ierland. Ook daar waren merkrechten buiten Ierland ondergebracht. In die zaak bepaalde de Commissie in 2016 dat de iPhone-fabrikant €13 mrd aan ontweken belasting alsnog moest betalen. Een enorme belastingmeevaller. Maar de Ieren waren daar helemaal niet blij mee, uit vrees dat multinationals het land zouden verlaten op zoek naar een ander land met een aantrekkelijk fiscaal klimaat.
Een begrijpelijke angst, vindt hoogleraar fiscaliteit Jan van de Streek van de Universiteit van Amsterdam. Een uittocht van internationale bedrijven zou ook voor Nederland schadelijker zijn dan de nu eventueel gemiste belastingopbrengst. 'Dat is ook waarom we belastingontwijking Europees moeten aanpakken.' De enige oplossing volgens hem is harmonisatie binnen de Europese Unie. En daarbuiten goede internationale afspraken tegen ongeoorloofde staatssteun. 'Ook als we geen staatssteun geven is Nederland nog steeds een fiscaal aantrekkelijk vestigingsland.'
Ideale draaischijf
De fiscale route die Nike gebruikt is populair. Ook vele andere multinationals gebruiken Nederland om royalty's en rente door te sluizen naar belastingparadijzen. Zo stroomde er volgens onderzoeksinstituut SEO in 2016 bijna €200 mrd aan rente, royalty's en dividend via Nederland weer naar het buitenland. Het leeuwendeel daarvan gaat naar andere Europese landen of de Verenigde Staten, waar er alsnog winstbelasting over wordt betaald. Circa €22 mrd ging naar 'echte' belastingparadijzen die geen of een zeer lage winstbelasting kennen.
Al in 2011 meldde Het Financieele Dagblad dat Nederland 'de ideale draaischijf' is voor bedrijven die zo'n constructie willen optuigen. Sindsdien is de internationale kritiek daarop aangezwollen, mede door de publicatie van de Panama Papers en de Paradise Papers door het FD en Trouw. Maar Europa kan niet ingrijpen op belastingwetgeving van individuele lidstaten. Het probeert daarom de constructies aan te pakken via ongeoorloofde staatssteun. Het heeft inmiddels fiscale constructies rond enkele tientallen bedrijven onderzocht (zie kader) en naar eigen zeggen miljarden aan illegale staatssteun aangetoond. Maar dat is het topje van de ijsberg volgens deskundigen.