Zwarte economie groter dan vermoed in ons land
19/04/12, 08u46 - Bron: De Morgen
De zwarte economie in ons land is groter dan gedacht. Vier op de tien Belgen heeft recent iets in het zwart gekocht en één op de zeven Belgen werkt in het zwart. Dat blijkt uit een interuniversitaire studie.
De zogeheten SUBLEC-studie ('Survey on the Black Economy') brengt de fiscale en sociale fraude in ons land in kaart. Onderzoeksteams van de KU Leuven, ULg (Luik) en de ULB (Brussel) hielden een intense face-to-facebevraging bij een steekproef van de Belgische bevolking, representatief verdeeld volgens hun statuut bij de sociale zekerheid.
Daaruit blijkt dat 38,8 procent van de bevolking, of vrijwel vier op de tien, in de loop van de laatste twaalf maanden een goed of een dienst in het zwart gekocht heeft. "Dat is niet min. Het is bovendien nog een onderschatting, omdat niet iedereen aan de enquête wou meewerken", zegt professor Jozef Pacolet (onderzoeksinstituut Hiva, KU Leuven). Het percentage ligt veel hoger dan wat in eerdere Europese onderzoeken gerapporteerd is.
Het gemiddeld jaarbedrag voor de zwarte aankopen komt uit op 1.553 euro, wat de helft meer is dan aangenomen werd. Alles opgeteld gaat er in de Belgische ondergrondse economie een slordige 7 miljard euro per jaar om.
Fraudegedrag
Circa 14,1 procent, of een op de zeven, erkent in het laatste jaar wel eens in het zwart gewerkt te hebben. Ook dat is beduidend meer dan in vroegere studies. Het gemiddeld ontvangen jaarinkomen uit dat zwartwerk komt uit op 1.332 euro. De onderzoekers hebben uit hun specifieke bevragingen over de dienstencheques overigens de indruk dat huishoudelijk werk voorheen veel meer in het zwart gebeurde dan aangenomen werd. De onderzoekers peilden ook naar andere vormen van sociale en fiscale fraude. Uitschieter is de jaarlijkse belastingbrief. Bijna een kwart van de Belgen zegt zijn belastingaangifte niet correct te hebben ingevuld. De daarmee verbonden belastingontduiking blijft wel beperkt tot gemiddeld 2,3 procent van het inkomen.
Acht op de tien Belgen beweren iemand te kennen die in het zwart koopt of werkt. Daar is volgens de onderzoekers meteen de belangrijkste verklaring te zoeken voor het fraudegedrag van de bevolking: een wijdverspreide lage belastingmoraliteit. "Iemand anders kennen die ook goederen en diensten koopt in het zwart, of in het zwart werkt, lijkt een significante invloed te hebben op het eigen gedrag. 'Iedereen doet het, dus ik ook', is de redenering. Het doorbreken van deze spiraal kan een belangrijk aangrijpingspunt zijn voor het beleid", besluit de studie.
De ondervraagden zelf stippen massaal de hoge belastingdruk aan als hun voornaamste drijfveer. In het zwart kopen of werken levert hen financieel voordeel op, via een lagere kostprijs of een hoger loon. De studie maakt nog komaf met twee clichés. Zelfstandigen blijken niet beduidend meer in het zwart te werken of meer belastingfraude te plegen dan andere socio-economische groepen.Lage inkomens en uitkeringstrekkers blijken minder in het zwart te werken en te kopen dan de rest van de bevolking. De overgrote meerderheid van de uitkeringstrekkers (95,7%) vult zijn uitkering niet aan met zwartwerk. "Dit is het omgekeerde van het beeld dat opgehangen wordt van zwartwerk als overlevingsstrategie voor uitkeringstrekkers, om hun inkomen aan te vullen of goedkoper te consumeren", concluderen de onderzoekers.
De studie, die vandaag in Brussel gepresenteerd wordt op een congres voor sociale en fiscale fraude, kwam er op bestelling van de FOD Sociale Zekerheid. Het gaat om een pilootstudie bij 246 respondenten, waar de onderzoekers zeker van zijn dat ze representatief zijn voor de hele bevolking. Volgens hen dringt er zich voor verfijndere conclusies per bevolkingsgroep of per regio uitgebreider onderzoek op, via een grootschalige bevolkingsenquête. Pacolet: "Hoe groter het onderzoek, hoe meer we van de ijsberg kunnen laten zien en hoe juister we kunnen toetsen of de gangbare clichés wel kloppen."