Honderdduizenden vaccins ongebruikt, pleidooi voor meer pragmatische aanpak
De voorraad coronavaccins in Nederland begint reusachtige vormen aan te nemen. Al weken op rij worden de prikdoelstellingen bij lange na niet gehaald, mede door onrust rond het AstraZeneca-vaccin. Vandaag komt het kabinet met een aangepaste vaccinatiestrategie.
Annemieke van Dongen en Chris van Mersbergen 13-04-21, 03:00
Sinds december heeft Nederland genoeg coronavaccins geleverd gekregen om zo’n 4,6 miljoen prikken te zetten. Maar zover is het nog lang niet: tot zondag werden er ruim 3,2 miljoen inentingen toegediend. Een verschil van bijna 1,5 miljoen vaccinaties.
Het ministerie van Volksgezondheid en het RIVM benadrukken steeds dat geleverde vaccins niet meteen gebruikt kunnen worden. De grote ladingen moeten eerst worden herverdeeld, daarna verspreid, en een deel ligt op voorraad bij de huisartsen en GGD’s.
Dat neemt niet weg dat er honderdduizenden vaccins ongebruikt blijven. De afgelopen drie weken werd de vaccinatiedoelstelling steeds niet gehaald. Afgelopen week werden er in plaats van de geplande 625.000 prikken slechts zo’n 365.000 gezet.
Lees ook
Huisarts verdeelt vaccins noodgedwongen onder kennissen: ‘Zo zonde, zo inefficiënt’
Coronacijfers willen maar niet omlaag: 'Versoepelingen bekijken we met zeer grote zorg'
We kunnen deze week ruim één miljoen prikken zetten. Als we de vaccins zouden hebben
Woordvoerder GGD
Chaos
Dat had vooral te maken met de onrust rond het AstraZeneca-vaccin. Na meldingen van zeldzame maar ernstige bijwerkingen, werd het prikken met dat vaccin stilgelegd bij 60-minners. Bij 60- tot 64-jarigen ging het prikken wel door, maar het enthousiasme om het AstraZeneca-vaccin te nemen, lijkt afgenomen. Dat leidt tot chaos bij huisartsen, die geleverde vaccins nauwelijks kwijt kunnen.
De bijna honderd priklocaties van de GGD hebben inmiddels capaciteit in overvloed. ,,We kunnen deze week ruim één miljoen prikken zetten’’, zegt een woordvoerder. ,,Als we de vaccins zouden hebben.’’
Het kabinet presenteert vanavond een aangepaste vaccinatiestrategie. Daarin zal waarschijnlijk het advies van de Gezondheidsraad worden meegenomen om de tweede prik bij de vaccins van Pfizer en Moderna pas na twaalf weken te geven. De tussenpoos is nu zes weken bij Pfizer en vier bij Moderna.
Deze site sprak met experts die pleiten voor een meer pragmatische vaccinatieaanpak. Een van de voorstellen is om 60-minners zelf de keuze te geven of ze ingeënt willen worden met het AstraZeneca-vaccin, zodat beschikbare voorraden sneller kunnen worden gebruikt. Wat kan er nog meer beter en hoe kan het sneller? Lees hieronder de vier adviezen.
Een vaccinatielocatie van de GGD in Almere. Het is relatief rustig op de priklocaties, hoewel er voldoende coronavaccins beschikbaar zijn. © ANP
1. Geef AstraZeneca aan iedereen die het wél wil
De prikstops en onrust rond AstraZeneca leiden tot bizarre taferelen. Enerzijds slagen huisartsen er amper of niet in om van hun vaccinvoorraad af te komen. Sommige dokters gingen met vaccins in een koelbox langs kennissen, omdat de patiënten niet kwamen opdagen voor hun prik. Anderzijds zijn er talloze mensen die smeken om een inenting, maar voorlopig nog niet aan de beurt zijn. Zoals een groot deel van de meer dan 1 miljoen 60-minners met luchtwegaandoeningen, diabetes, kanker of andere ziektes, die uit angst voor het coronavirus met hun gezin vaak al meer dan een jaar in strenge isolatie leven. Het kabinet besloot vorige week dat vanwege een klein risico op ernstige bijwerkingen alleen 60-plussers met AstraZeneca worden gevaccineerd.
Steeds meer van die 60-plussers zijn inmiddels echter al ingeënt. ,,Nu de vaccinatiebereidheid voor AstraZeneca terugloopt, moeten de AstraZeneca-vaccins snel worden doorgeschoven naar andere doelgroepen’’, zegt hoogleraar logistiek Jan Fransoo. Voor 1 juli krijgt Nederland 5,5 miljoen doses AstraZeneca geleverd.
Fransoo: ,,Aanvankelijk waren de hoeveelheid beschikbare vaccins en prikkers de bottleneck in het vaccinatieproces. Nu is dat het aantal beschikbare bovenarmen. Zo snel mogelijk zoveel mogelijk armen vinden waar het AstraZeneca-vaccin in gaat, dat zou topprioriteit moeten zijn.’’
Injectiespuiten worden geprepareerd met het AstraZeneca-vaccin. © ANP
Dat stelt ook hoogleraar risicocommunicatie Daniëlle Timmermans: ,,Laat het leeftijdsonderscheid tussen 60-min en 60-plus los en geef de AstraZeneca-vaccins aan wie het wil.’’ Het Europees Geneesmiddelenbureau (EMA) heeft het veelbesproken vaccin niet voor niets op de markt toegelaten voor álle volwassenen, benadrukt ze. ,,De risico’s op bijwerkingen zijn aanvaardbaar voor de hele bevolking, vergeleken bij het risico op corona.’’ Timmermans vindt het onbegrijpelijk dat de Gezondheidsraad en het kabinet bij 60 jaar een harde leeftijdsgrens hebben gelegd. ,,Dan gaan mensen boven de 60 automatisch meer twijfelen: als de risico’s voor iemand van 59 blijkbaar niet aanvaardbaar zijn, is het voor mij dan wél veilig?’’ Die risicoafweging kunnen mensen volgens haar prima zelf maken, al dan niet in overleg met hun huisarts.
Mensen die na betere voorlichting en een gesprek met hun huisarts nog steeds twijfelen aan AstraZeneca, zouden een ander vaccin moeten krijgen zonder dat zij helemaal achteraan in de rij moeten aansluiten, zegt Timmermans. ,,Het alternatief is dat zij zich helemaal niet laten vaccineren.’’
Mijn idee is dat we in Nederland echt het zicht kwijt zijn geraakt
Amrish Baidjoe, veldepidemioloog
2. Houd het simpel
Twee weken geleden haalde Nederland zijn vaccinatiedoelstelling voor die week niet, omdat een bepaalde categorie zorgmedewerkers veel minder prikafspraken maakte dan voorzien. Vorige week gaf het RIVM toe geen inzicht meer te hebben in de vaccinatiegraad bij bepaalde kwetsbare groepen, omdat het rapporteren ervan te complex was. ,,Mijn idee is dat we in Nederland echt het zicht kwijt zijn geraakt’’, zegt Amrish Baidjoe, veldepidemioloog bij het internationale Rode Kruis. ,,Wie zet welke prik bij wie: het gaat al de hele tijd van links naar rechts en weer terug.’’
Hoe meer kleine doelgroepen je benoemt in je vaccinatiestrategie, des te preciezer moet je planning zijn, weet hoogleraar logistiek Jan Fransoo. ,,En als er iets misgaat, heeft het ook meteen grote gevolgen. Als je de doelgroepen vergroot, is het makkelijker om door te schakelen bij tegenslagen, zoals nu bijvoorbeeld bij AstraZeneca.’’
AstraZeneca, Pfizer, Moderna, we kunnen met alle vaccins overweg. De logistiek en menskracht hebben we
Woordvoerder GGD
In het Verenigd Koninkrijk gaat het vaccineren al maanden als een trein. Dat komt enerzijds, omdat ze over veel meer vaccins beschikken dan Nederland, maar er is ook een andere reden. ,,Ze hebben de strategie steeds simpel gehouden’’, zegt Maarten Postma, hoogleraar global health economics in Groningen en tevens lid van de Britse Gezondheidsraad. ,,Ook in die raad is gesproken over uitzonderingen voor mensen met obesitas, of voor vitale beroepen als brandweerlieden en docenten. Maar uiteindelijk hebben ze dat steeds niet gedaan, omdat het te ingewikkeld werd. Ze werken gewoon met leeftijdscohorten van oud naar jong, heel rechttoe, rechtaan. En ze werken ook wat opportunistischer: als een jongere partner van iemand meekomt en er is vaccin beschikbaar, krijgt diegene ook gewoon een prik.’’
Ook de Britse premier Boris Johnson is inmiddels gevaccineerd. © EPA