het morabele einde van Bearn Stearns
De deconfiture van de vijfde zakenbank van Wall Street is hét begin van de financiële crisis, aldus William Cohan, auteur van het boek House of Cards (2009), dat gaat over Bear Stearns, en van Money and Power (2011) waarin hij de invloed van concurrent Goldman Sachs onder de loep neemt.
Hypotheekbobligaties
‘Wat ik vandaag de dag nog steeds schokkend vind’, zegt Cohan, ‘is dát het is gebeurd, in een week tijd. Dat had niemand op Wall Street, in Washington en de rest van Amerika kunnen voorspellen. Ook ik niet. Ik heb zeventien jaar op Wall Street gewerkt en ik zag het totaal niet aankomen.’
Algemeen bekend was wel de agressie van Bear Stearns, vooral in de markt van hypotheekobligaties. Kort voor de val kwam bijna de helft van de winst uit deze hoek. Toen de markt kantelde, verloor de bank het vertrouwen van de markten en verschrompelden de beurskoers en de liquiditeitspositie.
Chique clubje
Met zijn straatvechtersmentaliteit hoorde Bear Stearns nooit echt bij het chique clubje van Goldman Sachs en Morgan Stanley. Dat zegt Nick Verbitsky, maker van Confidence Game, een onthullende documentaire over de bank uit 2011. ‘Het was een ruige maar in zekere zin ook een egalitaire werkplek. Zolang je slim was en geld wilde verdienen én bereid was vuile deals te sluiten, was het mogelijk hier de Amerikaanse droom te verwezenlijken, zonder diploma.’
Ethiek op de werkvloer had geen prioriteit, maar het was de top van de bank die hier de grote steken liet vallen’, zegt Verbitsky. ‘Zolang de winsten binnenstroomden, stelden ze geen vragen. Mensen op de werkvloer werkten langs elkaar heen. Ze dachten dat de top wel het overzicht had, maar dat was helemaal niet zo.’
Niemand in de gevangenis
Het zit beide mannen dwars dat niemand in de gevangenis terecht is gekomen. Cohan: ‘Niemand is ter verantwoording geroepen. De les die ik geleerd heb is dat Wall Street nog altijd moreel bankroet is.’
Verbitsky: ‘Beleggers is een rad voor ogen gedraaid, bankiers hebben hun eigen klanten beroofd en binnen Bear Stearns wisten veel mensen dat hun hypotheekproducten aan alle kanten rammelden. Het is belachelijk dat met zo veel onethisch gedrag niemand is veroordeeld.’
Nieuw belastend materiaal
Justitie vervolgde twee hedgefondsmanagers, maar die werden vrijgesproken. Afgelopen najaar heeft een New Yorkse aanklager alsnog een civiele dagvaarding uitgebracht tegen J.P. Morgan, met nieuw belastend materiaal.
‘Dat is mooi, maar in de aanklacht zijn geen individuen genoemd’, zegt Verbitsky, die twijfelt of het effect zal hebben zonder strafrechtelijke vervolging van sleutelfiguren. ‘Banken op Wall Street zien boetes tegenwoordig als kosten die horen bij zakendoen.’
Ellende
De minst gedisciplineerde bank van Wall Street blijkt achteraf de eerste uit het kaartenhuis van Wall Street. Cohan en Verbitsky zien de noodverkoop aan JPMorgan Chase onder regie van de Federal Reserve als een vergissing. Het was volgens Verbitsky hét moment om de markt het ultieme risico van riskant gedrag ‘meedogenloos’ te laten voelen.
‘Het is een fantastische deal geweest voor J.P. Morgan’, zegt Cohan. ‘Voor de markten was het slecht. Als ze Bear Stearns hadden laten omvallen, was misschien een deel van de ellende erna voorkomen.’
Weinig veranderd
Cohan meent dat de crisis ‘ironisch genoeg’ weinig heeft veranderd aan Wall Street. ‘Banken houden meer kapitaal. Maar de meeste bankiers hebben hun baan terug. Laakbaar gedrag wordt nog steeds aangemoedigd met bonussen. Banken op Wall Street vormen nog altijd een kartel, zelfs een kleiner machtiger kartel dan voor de crisis.’
Sleutelfiguren
James Cayne — blowende bridgefanaat
James ‘Jimmy’ Cayne ging rustig door met bridgen in Nashville toen zijn effectenbank in de grootste crisis zat in haar 84-jarige bestaan. Het was geen incident. Cayne bleek 10 van de 21 werkdagen buiten kantoor te vertoeven.
Was hij niet aan het kaarten, dan stond de botte baas wel op de golfbaan (of hij was onderweg op de 17 minuten durende vlucht van kantoor). Dat de eigenzinnige bankier behalve sigaren ook een fervent roker van joints bleek te zijn, verbaasde zijn omgeving.
Toen dit allemaal naar buiten kwam via The Wall Street Journal eind 2007 was het gedaan met de ceo van de bank. Alan Schwartz nam — voor naar later blijkt slechts een halfjaar — het stokje over.
Cayne was zelf in 1993 opvolger van de legendarische tachtiger Alan ‘Ace’ Greenberg. Dat tweetal leerde elkaar kennen op een bridgetoernooi in 1969 toen Cayne nog een professioneel kaarter en handelaar in oud ijzer was.
Cayne verloor zelf ook een vermogen op de ondergang van de bank, en werd hét mikpunt van hoon. Hij is door CNBC een van de slechtste ceo’s ooit genoemd. Tegenwoordig haalt Cayne alleen nog de vakbladen. Die van bridge welteverstaan. Hij wint met zijn team nog menig toernooi en wordt niet graag herinnerd aan zijn tijd bij Bear Stearns.
Lewis Ranieri — godfather van de securitisatie
Bear Stearns was in de jaren tachtig pionier met hyptheekobligaties. Maar de tikkende tijdbommen zijn uitgevonden door Lewis Ranieri. Deze kleurrijke obligatiehandelaar speelt een hoofdrol in Liar’s Poker, het standaardwerk van Michael Lewis over Wall Street.
Bij zakenbank Salomon Brothers (later opgegaan in Citigroup) begon de ‘college drop-out’ in de postkamer. Hij klom op tot handelaar en kwam in 1977 op het lumineuze idee hypotheken in pakketjes onder te brengen en als veilige belegging door te verkopen.
In 2004 werd hij door Business Week uitgeroepen tot een van de grootste financiële vernieuwers van de eeuw, ook omdat hij stevig lobbyde tegen obstakels in regelgeving.
Na zijn ontslag bij Salomon ging Ranieri eind jaren tachtig met miljoenen op zak verder als investeerder op de achtergrond in vastgoed, technologiebedrijven en een aan lagerwal geraakte bank (die hij met enorme winst verkocht). Hij raakte enigszins in vergetelheid totdat de schaduwzijde van zijn uitvinding in haar volle omvang duidelijk werd.
Ranieri verschaft tegenwoordig onder meer hypotheken op een ‘verantwoorde’ manier, aldus de website van zijn bedrijf, dat recent nog een boete van de SEC kreeg.
Jamie Dimon — spekkoper die toch klaagt
Jamie Dimon zat met familie zijn 52ste verjaardag te vieren toen hij het verzoek kreeg naar Bear Stearns te kijken voor een flitsovername. In de nacht van 16 op 17 maart 2008 nam zijn bank J.P. Morgan grote delen van de zakenbank over.
Het was niet zomaar een overname, het financiële systeem werd gestut. Dimon wist zich gedekt met een noodlening van $30 mrd van de Federal Reserve van New York, die Bear Stearns via deze weg een bail-out verleende. Dimon zeilde door een opmerkelijk belangenconflict: hij is lid van de board van deze Fed.
Volgens critici heeft hij de bank voor een prikkie gekregen. Dimon zei achteraf dat hij de regering een ‘gunst’ verleende door Bear Stearns over te nemen.Hij zou het niet nog eens doen. De bankier klaagde dat de deal de bank uiteindelijk $10 mrd heeft gekost omdat hij met een hoop rechtszaken bleef zitten.
Daar maakte hij geen vrienden mee: de bank is als sterkste uit de crisis gekomen en heeft zelf altijd gezegd geprofiteerd te hebben van de goede delen van Bear. Het schone imago raakte Dimon ten slotte toch kwijt met het miljardenverlies in Londen van handelaar The Whale in 2012. Over deze kwestie vindt vandaag een belangrijke hoorzitting in de Senaat plaats. Zonder Dimon.