Europese banken kunnen tegen een stootje.
Halverwege vorig jaar voorspelden marktkenners nog zware tijden voor de banken. De oorlog in Oekraïne, de energiecrisis, een haperende economie. Een combinatie van die drie zou zorgen voor faillissementen bij bedrijven en onzekerheid bij investeerders en beleggers. En dus voor problemen bij banken.
Het nieuwe jaar is nog nauwelijks begonnen en analisten zien de toekomst weer positief in, vooral in Europa. De faillissementsgolf komt nog niet echt op gang. En banken hebben nog buffers over die ze aanlegden voor de coronaklap die - voor hen - meeviel. Ook zorgen de huidige hogere rentes voor meer winst.
Bovendien hebben ze inmiddels een recordjaar achter de rug. Dinsdagochtend kwamen de eerste Europese banken met hun jaarcijfers. De winst van het Zwitserse UBS steeg in het laatste kwartaal van 2022 met 23 procent toe tot bijna €1,6 mrd, fors boven de verwachting van analisten. Unicredit uit Italië maakte het afgelopen kwartaal bijna €2,5 mrd winst.
Volgens McKinsey is dit een voorbode van meer goede jaarresultaten. Aanstaande donderdag komt ING met cijfers, volgende week woensdag ABN Amro, een dag later Rabobank.
Afhankelijker van advies
De enige divisie die het liet afweten: de zakenbank, oftewel de afdeling die verdient aan advies bij beursgangen, obligatie-uitgiften, fusies en overnames. Dat werd goed zichtbaar toen de Wall Street-banken twee weken terug hun winsten bekendmaakten. Zij zijn van oudsher meer afhankelijk van dit soort adviezen en hun winsten vielen tegen.
Ook de stijgende rente had invloed op hun winsten. Afgelopen jaar profiteerden de Amerikaanse banken hier nog van, nu wordt het minder, denken marktvorsers. 'Ze hebben de meeste baten van de rentestijgingen daar al geïncasseerd', zegt analist Sonja Forster van ratingbureau Morningstar. 'De Federal Reserve liet de rente eerder en sneller stijgen dan de Europese Centrale Bank. De sterke economie en stijgende inflatie zorgden ervoor dat Amerikanen veel bleven lenen.' Maar nu moeten de banken daar volgens Forster spaartarieven verhogen, terwijl de economie hapert.
‘Het herprijzen van leningen is [in Europa] een geleidelijker proces. Hierdoor komen de hogere rente-inkomsten nu vertraagd binnen’
Sonja Forster, analist van ratingbureau Morningstar.
Het gevolg: een niet te missen ontslagronde op Wall Street. Daar zijn inmiddels volgens de Financial Times in totaal al meer dan 15.000 personeelsleden ontslagen. Hier blijft het waarschijnlijk niet bij.
Meer mensen voor witwascontrole
In Europa ziet het er iets beter uit voor het bankpersoneel. Afgezien van Credit Suisse dan, waar wanbeleid heeft geresulteerd in een serie van bezuinigingen en het plan om 9000 werknemers de deur te wijzen.
Vergeleken met hun Amerikaanse concurrenten zijn Europese banken minder afhankelijk van adviesinkomsten. Ze leunen van oudsher meer op divisies die het nog wel goed doen: vermogensbeheer en betalingsverkeer, met volgens McKinsey groeipercentages in 2022 van 8 en 7.
Ook gaat in Europa de rente langzamer omhoog en passen banken hun leningenportefeuille hier langzamer op aan. Volgens Forster van Morningstar hebben Europese Banken gemiddeld langer lopende leningen uitstaan, zeker de Nederlandse. 'Het herprijzen van leningen is hier een geleidelijker proces', zegt ze. 'Hierdoor komen de hogere rente-inkomsten nu vertraagd binnen.'
Bovendien is de Europese arbeidsmarkt een stuk minder flexibel dan de Amerikaanse. Bij veel banken liepen al meerjarenprogramma's om het personeelsbestand te verkleinen. Forster: 'In Nederland is dit alleen minder zichtbaar, omdat er veel mensen worden aangenomen om de witwascontrole te verbeteren.' Dat geldt op dit moment in Nederland met name voor Rabobank, ING en ABN Amro lopen op dit gebied voor.
Oorlog hakt er harder in
Een ander verschil tussen de Verenigde Staten en Europa: de oorlog in Oekraïne, die er hier harder inhakt. Banken die het meeste kapitaal in Rusland hadden uitstaan waren allemaal Europees: de Oostenrijkse Raiffeisenbank, de Zwitserse banken UBS en Credit Suisse, maar ook ING.
Zij hebben hun kredieten aan Russische klanten snel moeten afbouwen, vanwege de sancties. Bij ING is dat redelijk goed gelukt, aldus de marktkenners. In maart vorig jaar stond er nog voor €6,7 mrd uit bij Russische bedrijven. Twee weken geleden was daar volgens de Financial Times nog €1,4 mrd van over.
Een ander risico voor de Europese banken: de energiecrisis die de kredietverlening zou kunnen schaden. Dit valt vooralsnog mee. De Europese bankbalansen zijn gegroeid. Daarbij hebben de banken volgens McKinsey een relatief goede liquiditeits- en solvabiliteitspositie en zijn ze winstgevend. De Russische boycot blijkt bovendien een verrassend gunstig effect te hebben: door het afschrijven van de Russische leningen is de totale kwaliteit kredietportefeuille toegenomen.
McKinsey heeft berekend dat 2022 een recordjaar was voor banken wereldwijd. De totale winst van de bancaire sector groeide met €345 mrd naar €6507 mrd, het hoogste bedrag in veertien jaar. Bijna alle bedrijfsonderdelen droegen hieraan bij.
Van de twee beursgenoteerde grootbanken in Nederland - ABN Amro en ING - is de laatste onder analisten duidelijk favoriet. Van de door databedrijf Bloomberg gevolgde analisten geeft 46% een koopaanbeveling voor aandelen ABN Amro en 74% voor ING.
Staatsbelang is nadeel
Een nadeel van ABN Amro voor beleggers: het staatsbelang van 56%. De Nederlandse overheid zegt geen haast te hebben met verkopen, maar dit aandelenpakket hangt boven de markt.
De analisten van Deutsche Bank hebben een tip hoe dit nadeel te elimineren: neem een voorbeeld aan de Ierse bank AIB of ASR, de Nederlandse verzekeraar. AIB was in 2022 een van de best presterende Europese banken op de beurs, terwijl de Ierse overheid dit jaar een aanzienlijk deel van zijn aandelen verkocht.
Bij ASR bouwde de Nederlandse Staat zijn belang in 2017 af bij de beursgang. Niettemin verdubbelde de koers van ASR bijna in de anderhalf jaar daarna. 'Een van de redenen voor dit succes was het feit dat ASR zelf een groot gedeelte van die aandelen terug kocht', aldus de Deutsche Bank-analisten. 'Dit verminderde de last voor de andere aandeelhouders.'
Bij ABN Amro speelt er volgens Deutsche Bank nog iets anders: door bemoeienis van de Nederlandse staat zou ceo Robert Swaak relatief weinig verdienen en al helemaal geen bonus krijgen. Hierdoor lopen zijn belangen, schrijven de analisten, niet helemaal in lijn met die van de aandeelhouders. Ter vegelijking: Swaak verdiende in 2021 inclusief pensioenvoorzieningen €992.000. Dat is minder dan de helft van ING-ceo Steven van Rijswijk.
'We zien graag dat het management en de aandeelhouders meer op één lijn zitten. Dat kan alleen als de Nederlandse overheid volledig uit ABN Amro stapt.'
Meer aandelen inkopen