Vervolg 2:
Mikael Stenmark legt dit haarfijn uit in zijn Scientism - Science, Ethics and Religion, een boek dat ik u van harte aanbeveel (p. 26-27; met nadruk):
“… Right now I see a person passing by outside my window. My knowledge of this would be an example of direct knowledge. Suppose instead that I see footprints in the snow outside my window. My knowledge that a person has passed by my window would … be an example of indirect knowledge. My knowledge in the second case is indirect because it is inferred from other beliefs I have (… ‘I see footprints’). … the assumption that a person has passed by my window provides the best explanation of the observed data, that is, of the footprints. In the first case, however, I simply see a person passing by. I neither see something else … from which I infer this person nor offer a best explanation. … scientific knowledge is characteristically a species of indirect knowledge.
Hence observational knowledge is not scientific knowledge. Observational beliefs and knowledge are rather things that science typically takes for granted. Science starts from these things. Consequently, if scientific knowledge is the only sort of knowledge we can have, then science itself seems to be based on blind faith or superstition!”
Bovendien: de meeste wetenschappelijke kennis die we hebben is sterk afhankelijk van gekozen invalshoeken.
Kortom: experimenten en analyses van data zijn mensenwerk met alle bijbehorende voorkeuren en gegeven mogelijkheden, waarvan geld een hele belangrijke is.
Resultaat: wetenschappelijke kennis is in de meeste gevallen van (zeer) tijdelijke aard en is immer voor verbetering vatbaar.
Anders gezegd: de feiten waar u zo op hamert zijn altijd voorwaardelijk waar, dus voor zover onze kennis en begrip reiken.
De verwarring die u oproept ligt in het feit dat wetenschap van het empirische (proefondervindelijke) soort dus nooit noodzakelijke, eeuwige, waarheden oplevert, zoals dat het geval is in de wiskunde.
U negeert, onterecht, dit fundamentele voorbehoud!
Preciezer: uw tekst als geheel neigt naar de omarming van het sciëntisme, waarvan ik van harte hoop dat u dat afwijst als een onhoudbare en buitenwetenschappelijke ideologie!
Evenwel, uw opmerking dat “feiten die niet liegen. Die zoveel meer zijn dan een mening. En die uiteindelijk het laatste woord moeten hebben” ís sciëntistische wartaal, en heeft niets met wetenschap te maken!
Waarheid is veel groter dan datgene wat wetenschap kan blootleggen. Onze directe kennis van de werkelijkheid is daar een alledaags voorbeeld van.
Ik sluit af met een paragraaf uit uw tekst die mijns inziens weinig goeds voorspelt ten aanzien van uw wens een nationaal centrum voor wetenschapscommunicatie op te zetten:
“De volgende crises staan immers al opgelijnd: klimaat, stikstof, digitale veiligheid. Ik moet er niet aan denken dat de tegenkrachten van nepnieuws en fake science en alternatieve feiten deze grote opdrachten gaan frustreren. Want we zullen daarvoor de volle breedte van de wetenschap nodig hebben. En de persoonlijke inzet en onverschrokkenheid van onze beste wetenschappers.”
Gezien uw openingszin van deze paragraaf bent u allerminst bereid de “volle breedte van de wetenschap” in te zetten.
Het feit dat uw de term “crises” gebruikt geeft nu juist aan dat wetenschappelijke kennis wat u betreft onbespreekbaar vast staat in relatie tot de drie thema’s die u bij name noemt.
(U begaat dus een categoriefout door noodzakelijkheid te verwarren, dan wel gelijk te stellen, met contingentie die eigen is aan alle empirische wetenschap.)
Mijn eigen werk, met collega’s, naar de rol van stikstof in habitats laat echter zien dat het stikstofonderzoek dat de laatste 30 jaar is gepubliceerd, grosso modo, gebrekkig en selectief is.
Dat wordt onder andere uit de doeken gedaan in mijn blogpost KDW - weg er mee?! waarin ik verwijs naar Nitrogen Critical Loads: Critical Reflections on Past Experiments, Ecological Endpoints, and Uncertainties.
Laat ik afsluiten met een oproep van vele eeuwen geleden, herhaald door Jacob Bronowski in een beroemd onderdeel van zijn documentaire The Ascent of Man (met nadruk):
“Science is a very human form of knowledge. We are always at the brink of the known; we always feel forward for what is to be hoped. Every judgement in science stands on the edge of error and is personal. Science is a tribute to what we can know, although we are fallible. In the end, the words were said by Oliver Cromwell: ‘I beseech you in the bowels of Christ, think it possible you may be mistaken’ .
… We have to cure ourselves of the itch for absolute knowledge and power. We have to close the distance between the push-button order and the human act. We have to touch people.’’
Deze oproep van Bronowski wil ik u van harte meegeven! Ik wens u alle wijsheid toe in uw werk als minister van OCW.
Met de meeste hoogachting
Jaap C. Hanekamp