ABN Amro betaalt hoge prijs in Duitsland voor dividendstrippen
Gerben van der Marel Lennart Zandbergen 15:49
Dividendstrippen, de praktijk die buitenlandse beleggers in staat stelt om miljarden euro’s aan belasting te ontwijken, bleef lang ongemoeid. Nederland wil het nu uitbannen, net als Duitsland, dat onder andere ABN Amro stevig aanpakt. Daarbij is strafrechtelijke vervolging niet uitgesloten.
Het hoofdkantoor van ABN Amro aan de Amsterdamse Zuidas. De bank lijdt al reputatieschade door praktijken rond dividendstrippen in Duitsland, strafrechtelijk vervolging is niet uitgesloten. Foto: Ramon van Flymen voor het FD.
Het maakt natuurlijk een beroerde indruk als de Nederlandse staatsbank ABN Amro mee zou graaien uit de Duitse schatkist door het faciliteren van dividendstrippen, de dubieuze beurshandel die erop gericht is belasting te ontwijken. ABN Amro zegt niets te maken willen hebben met puur op fiscale doeleinden gerichte structuren. ‘We willen daar direct noch indirect bij betrokken zijn’, zegt een woordvoerder.
Toch staat ABN Amro vol in de vuurlinie bij de oosterburen. De bank strijdt juridisch met het Openbaar Ministerie, de Duitse fiscus én met financiële partijen waarmee het de omstreden handel optuigde.
Risicoloos winstbejag
De beurshandel rond de dividenddatum, het lenen van aandelen en het advieswerk is puur gedreven door de belastingvoordelen en niet door koersrendement, menen kenners. Het dient geen enkel ander doel behalve het winstbejag van de deelnemers aan het miljardenspel, en gaat ten koste van de staat. Het was allemaal vrijwel risicoloos, totdat de autoriteiten gingen handhaven.
‘Het heeft niets met beleggen te maken en het is schadelijk voor de geloofwaardigheid van de beurs en de financiële wereld’, zegt de Duitse hoogleraar Christoph Spengel die zich specialiseerde in het fenomeen.
‘Het heeft niets met beleggen te maken en het is schadelijk voor de geloofwaardigheid van de beurs en de financiële wereld’
Christoph Spengel, hoogleraar
Het schaadt de reputatie van ABN Amro. De aandeelhouders, ook de Nederlandse belastingbetalers dus, betalen daarvoor een prijs in harde valuta. De bank werd in Frankfurt de afgelopen jaren meerdere keren doorzocht. Met veel machtsvertoon kwamen tientallen opsporingsambtenaren keer op keer terug. In een omvangrijke strafonderzoek met 1300 verdachten zoekt de aanklager uit Keulen ook bij de Nederlanders naar bewijzen voor de regelrecht criminele vormen van dividendstrippen.
Belangrijke rol
‘Ook Nederlanders handelaren en financiële instelling hebben een belangrijke rol gespeeld’, zegt de Duitse journalist Oliver Schröm, die de zaak acht jaar onderzocht en vorig jaar de bestseller Die Cum-Ex-Files publiceerde. ‘Ze kunnen vervolgd worden in Duitsland.’
Het betreft in deze onderzoeken de zogeheten ‘cum/ex-transacties’. Dat is het geschuif met aandelen en derivaten rond dividenddatum en het dubbel terugvragen van dividendbelasting, waarover de hoogste Duitse rechter oordeelde dat het crimineel is.
De praktijken waren wijdverbreid. In 2014 kochten de Duitse autoriteiten van een klokkenluider een cd-rom met informatie over 130 partijen die betrokken zouden zijn geweest bij cum/ex-transacties tussen 2007 en 2013. Bovenaan: ABN Amro. Verder: Fortis, ING en handelshuis Optiver.
Meer dan een erfenis
ABN Amro onderstreepte dat het de problemen vooral geërfd zou hebben van Fortis, de bank-verzekeraar die ABN Amro in 2007 deels inlijfde. De activiteiten die het risico van betrokkenheid bij dividendstrippen met zich meebrengen zijn verkocht en gestaakt in 2010, zo benadrukte de bank eerder.
Maar de bewering dat ABN Amro toen volledig is gestopt met dividendstrippen, is op basis van de nieuwste ontwikkelingen in Duitsland steeds moeilijker te handhaven. De bank is namelijk ook betrokken bij zogeheten 'cum/cum-transacties'.
Dat is een minder agressieve variant van dividendstrippen. Maar ook die is volgens de Duitse rechter en de autoriteiten verboden.
Schatkist legen
In cum/cum-transacties parkeren buitenlandse beleggers hun aandelen, doorgaans via leenconstructies, tijdelijk bij een lokale instelling die niet dividendbelastingplichtig is of het met andere belastingen kan verrekenen. Betrokkenen verdelen vervolgens het voordeel dat zij onttrekken aan de schatkist.
Het Nederlandse kabinet wil deze praktijk verbieden. Duitsland haalde de teugels al eerder aan. In 2015 oordeelde het Bundesfinanzhof in een individueel geval dat cum/cum-transacties onwettig zijn. Dat had een verstrekkende werking. Afgelopen zomer maakte het Duitse ministerie van Financiën in twee circulaires nog eens helder dat ook deze handel verboden is.
Strop voor ABN
Deze circulaires verplichten de belastingautoriteiten tot het alsnog innen van de dividendbelasting uit cum/cum-transacties, met terugwerkende kracht. Voor ABN Amro was dat reden om in het tweede kwartaal van 2021 een voorziening te nemen van €79 mln.
De bank bevestigt desgevraagd dat het recent een navordering van de Duitse fiscus kreeg. Daarbij gaat het om oude cum/cum-transacties. Over welke periode het precies gaat wil de bank niet zeggen. Een woordvoerder spreekt over ‘ruim voor 2016’. ABN betaalde het geld met tegenzin terug. Juridisch gezegd: onder voorbehoud van rechten.
Duitsland-Nederland
De Nederlandse bank verwijt het Duitse ministerie van Financiën dat het de fiscale interpretatie van cum/cum-transacties met terugwerkende kracht ‘ingrijpend’ heeft gewijzigd. De bank zegt zich ‘niet te kunnen verenigen met de inhoud van de nieuwe circulaires’.
Maar los van de juridische en fiscale kwalificatie van deze transacties roept de kwestie opnieuw de vraag op welke rol ABN Amro had in het internationale fenomeen dividendstrippen, en tot wanneer.
Daarover geeft een civiele zaak in Frankfurt iets meer inzicht. Uit een vonnis blijkt dat ABN Amro samen met de Berlijnse Sparda Bank nog van 2011 tot en met 2015 ingenieuze constructies opgetuigd heeft waarmee, volgens de Duitse fiscus ten onrechte dividendbelasting terug gevraagd is.
Lucratieve zaken
Sparda stelt ABN Amro aansprakelijk, omdat de fiscus jaren later alsnog belasting opeiste. Dat de constructies lucratief waren, blijkt uit de hoogte van claim: €11,25 mln over de jaren 2013 tot en met 2015. De rechtbank in Frankfurt heeft de klacht verworpen, maar de beroepsprocedure loopt.
De scherpere beoordeling van het dividendstrippen via cum/cum-transacties kan een sneeuwbal van civiele procedures veroorzaken. ABN Amro erkent juridische risico’s te lopen omdat het Duitse effecten heeft in- en uitgeleend, als centrale tussenschakel.