Matigende kracht
Tijdens de coronacrisis trok Baudet zich vaker terug en omringde hij zich steeds meer met de groep jonge medewerkers die via Jansen bij de Haagse fractie en op het partijbureau werden gerekruteerd. Medeoprichter Henk Otten wist hem voorheen in te tomen, maar die was in 2019 uit de partij gestapt en vervolgens geroyeerd, net als persvoorlichter Jeroen de Vries, nog zo’n matigende kracht.
Die tegenspraak was weg. Annabel Nanninga – senator, raadslid en Statenlid voor de partij – gold intern als een van de laatste stemmen die Baudet tegensprak, met steeds minder effect. In oktober sprak ze hem aan op zijn geflirt met coronasceptici, in Kamerdebatten en in het FVD Journaal. Baudet luisterde niet, en verscheen nog dezelfde dag met een megafoon op het Plein om een groep demonstranten van Viruswaarheid toe te spreken. Hij en Nanninga spraken elkaar nauwelijks nog.
Zo ging het ook bij Joost Eerdmans, die werd binnengehaald om de partij meer ervaring mee te geven, maar naar Baudets smaak zelf te veel media-aandacht opeiste. Meerdere ingewijden zeggen dat Baudet hem absoluut niet op de kandidatenlijst wilde hebben. Eén van hen zegt: hij ging pas akkoord toen hij in ruil daarvoor Freek Jansen op plek zeven mocht zetten. Diezelfde Jansen kreeg deze herfst de vrijgeleide van Baudet om een uitje te organiseren waar nog eens twintig jonge FVD’ers zouden worden klaargestoomd voor het fractiemedewerkschap. Pas op het laatste moment ging dat niet door.
Lees ook: ‘Verboden’ ideeën trekken hem aan
Terwijl de ergernis groeide, verdampte Baudets electorale aantrekkingskracht – en daarmee zijn onmisbaarheid. Twintig zetels scoorde Forum vorig jaar in opiniepeilingen. Dat werden er steeds minder. In de laatste peiling van Maurice de Hond, deze vrijdag, zijn er nog drie over.
Dat Baudet achter de schermen nog veel meer controversiële uitspraken had gedaan, was bij vrijwel al zijn partijgenoten bekend – ook al zeggen zijn critici nu dat de toon die hij vorige vrijdag aansloeg bij een teambuildingsuitje in Tiel zelfs voor zijn doen extreem was. Daar zei Baudet onder meer dat corona „de wereld in gebracht was door George Soros en anderen”, zo schreef senator en Kamerkandidaat Nicki-Pouw Verweij deze week in een brandbrief, „om ons onze vrijheid af te nemen en een nieuwe wereldheerschappij te starten”. Wie de Holocaust relativeerde, had „juist een heel hoog IQ”, had Baudet ook gezegd, en JFVD’ers die om zulke uitspraken waren geroyeerd wilde hij een dag na de verkiezingen terughalen.
‘Vieze spelletjes’
Het moment dat de brief naar buiten kwam was tekenend: woensdagavond, bijna een week na de uit de hand gelopen bijeenkomst en op het hoogtepunt van de losgebarsten bestuurscrisis. Zijn critici hadden in de voorgaande dagen voor het eerst openlijk afstand genomen van Baudet, Nanninga voorop. Het bestuur weifelde, een deel van het kader sprak zich nog altijd niet uit. En toen was daar de brandbrief. Baudet vond het „vieze spelletjes”, maar ontkende de uitspraken niet. Hij had simpelweg een „totáál andere herinnering” aan de avond, zei hij.
Zo kregen extremistische ideeën en grensoverschrijdende uitspraken de rol toebedeeld die dubieuze facturen en geldstromen speelden tijdens de breuk met Otten, anderhalf jaar geleden: niet zozeer als inzet van het conflict, maar vooral als instrument om de ander zwart te maken en zo de strijd om de gunst van het publiek te winnen. Er is nog meer drek, weten de critici, maar die zetten ze liever niet in: het zal alleen maar meer vragen oproepen over hun zwijgzwaamheid tot nu toe.
Nummer twee Theo Hiddema was klaar met de „bullshit”, appte hij zondagavond aan de partijtop
De brief, en het uitlekken ervan, was daarmee ook voor hen een uitkomst. Toen Baudet vervolgens niet direct door het bestuur geroyeerd werd, stapten Nanninga, Eerdmans, Pouw-Verweij en Eva Vlaardingerbroek, nummer vijf op de lijst, op – en met hen vele anderen. Ze wisten: anders vecht hij zich weer terug.
Slechts een enkeling vertrok deze week in stilte uit de partij. Nummer twee Theo Hiddema was klaar met de „bullshit”, appte hij zondagavond aan de partijtop. Twee dagen later vertrok hij uit de Tweede Kamer zonder zich in een van de strijdende kampen te scharen. Paul Cliteur verklaarde zich solidair met Baudet, maar gaf toch zijn Eerste Kamerzetel op.
Lees ook: Forum voor Democratie lijkt weer van Baudet
Voor de rest stond er te veel op het spel. Ze hielden de hoop op een grote volkspartij rechts van CDA en VVD, of ze waren simpelweg deel geworden van de geld- en baantjesmachine die Otten en Baudet uit de grond hadden gestampt, met dank aan de bijna 50.000 leden en de bijbehorende overheidssubsidie. „We hebben in een paar jaar tijd een businessmodel opgezet dat miljoenen per jaar genereert”, zegt Otten. Zelfs al zou Forum nog maar één volksvertegenwoordiger overhouden, dan nog bleef het een inkomstenbron.
Het was de reden dat Baudet en zijn medebestuurders de afgelopen dagen met voorstellen bleven komen om uit de impasse te geraken. De laatste tussenstand: zijn medebestuursleden willen hem uit elke machtspositie weren en de leden raadplegen over zijn lidmaatschap, Baudet wil in aanmerking blijven komen voor het leiderschap. Zijn concurrenten deed hij vrijdag af als „coupplegers” zonder achterban. „De mensen hebben gestemd op mij!”
Baudets tegenstanders in het bestuur, die een krappe meerderheid vormen, hopen dat juist híj de komende dagen de moed opgeeft en een nieuwe partij opricht. Vrijdagavond kondigden ze aan dat het lidmaatschap van Baudet alsnog is ingetrokken. Kan dat? Dat is onzeker.
En zelfs als Baudet écht bij Forum van het toneel verdwijnt, uit de spotlight zal hij niet verdwijnen.