Arm en rijk even in hetzelfde schuitje op de Wolga
’Ik benijd jullie Europese gepensioneerden’
Door Pieter Waterdrinker
Updated 8 min geleden
21 min geleden in BUITENLAND
Een reis met de Wolgaboot Alexander Borodin is niet alleen een trip door het hart van het oude Rusland. Het is ook een drijvende metafoor voor de enorme verschillen tussen arm en rijk in het imperium van Vladimir Poetin. Bovendeks, de rijken, het uitzicht op de luxe buitenhuizen van de Russische elite, benedendeks de matrozen, kamermeisjes, danseresjes en de koks, die voor magere salarissen het schip drijvende houden.
Als de Alexander Borodin is aangemeerd in het stadje Kostroma, op twee dagen varen van Moskou en de 200 toeristen aan boord aan wal gaan om het oude linnenfabrieksstadje met het beroemde Itpatiev-klooster en zijn gouden koepels te bekijken, hebben de 98 opvarenden geen tijd om zich te ontspannen.
De riviermatrozen maken schoon in het vooronder, de kamermeisjes zijn bezig met de lakens en de was, voorraden voedsel en drank worden aan boord gebracht, terwijl piepjonge dansers en danseresjes in de feestzaal op de voorplecht repeteren voor het optreden ’s avonds.
Gepensioneerden
„Ik benijd jullie Europese gepensioneerden”, zegt de 55-jarige Nadja, in de keuken van het ooit in de DDR gebouwde schip, waar de borden van de lunch net zijn gewassen en alweer begonnen is aan de voorgerechten voor het diner. „Ze zijn zo energiek en zien er nog zo jong uit. Bij jullie zijn zeker betere sociale wetten dan ons hè?”
De Russin heeft de afgelopen zes maanden zeven dagen per week, twaalf uur per dag achter elkaar gewerkt. „Tussendoor slapen we in de hutten onderin. Nee, natuurlijk hebben wij niet zulk lekker eten als ik nu zelf klaarmaak. Waarom ik dit doe? Het is voor mij de enige manier om wat te kunnen sparen. Want kost en inwoning aan boord zijn gratis.”
Officieel is Nadja reeds met pensioen. Maar de 9000 roebel (115 euro) waar ze na 36 jaar sloven in de kantine van een vrachtwagenfabriek recht op heeft, is onvoldoende om van te leven. Net als miljoenen andere gepensioneerden zal ze moeten blijven doorwerken. De populariteit van Vladimir Poetin wordt op dit moment ernstig bedreigd door de voorgenomen verhoging van de pensioenleeftijd met vijf jaar. Vrouwen zullen moeten blijven werken tot hun zestigste, en mannen tot hun 65ste, terwijl de gemiddelde leeftijd die een Rus haalt rond de 67 ligt. Bij recente gouverneursverkiezingen werd het beleid van Poetin afgestraft. Sommigen voorspellen sociale onrust.
"’Ze leven hier als de tsaren’"
„Hoeveel ik hier verdien?” Nadja lacht. Maar de 22-jarige Vadim, een kok die ’s winters in een restaurant in Kazan werkt en ’s zomers op deze Wolgaboot, is zeer open: „Ongeveer net zoveel als aan de wal: 20 duizend roebel per maand. Maar we delen mee in de fooienpot, gemiddeld komt dat meer op 4000 roebel extra.”
Liefdesrelaties
Dat is krap 300 euro voor 360 uur werken; 12 euro per dag. Een glas Russische wijn aan boord kost 4 euro, een halve liter bronwater 2 euro vijftig, terwijl een spijkerbroek in de winkels van de stadjes die de boot aandoet eerder duurder dan goedkoper zijn dan in steden als Londen, Parijs of Amsterdam. Volgens Vadim heerst aan boord ’een droge wet’: alcohol onder het personeel is verboden. „Maar Goddank zijn liefdesrelaties wel toegestaan.”
De Wolgaboot is een drijvende metafoor voor de verschillen tussen arm en rijk. Niet alleen van die tussen Rusland en het Westen, maar vooral ook van die in Rusland zelf. Tachtig kilometer stroomafwaarts, in het pittoreske stadje Pljos, komt ’s zomers de happy few uit Moskou bijeen. Om te genieten van hun luxe buitenhuizen (datsja’s) aan de oever van de Wolga. Een beetje datsja hier kost al gauw een miljoen euro. Dat is niets vergeleken met het paleisachtige landgoed dat premier Dmitri Medvedev in de buurt heeft laten bouwen van 80 hectaren, met binnenzwembaden, skipistes, een huis voor tweehonderd bedienden en helipads dat volgens oppositieleder Aleksej Navalny ruim 400 miljoen euro heeft gekost. „Ze leven als tsaren, ” zegt een visverkoper, „terwijl het volk zucht.”
"’Veel mensen in het land zijn het zat’"
De directeur van het Wolgaschip, Loedmila Savchenko, zetelt als een matrone in de eetzaal. Ze is professor in de Sociologie aan de universiteit van Rostov- aan- de-Don, maar weet het zo te regelen dat ze zes maanden per jaar aan het hoofd staat van een staf van honderd man. Volgens haar is iedereen die aan boord werkt buitengewoon tevreden. „Ik geef jongelui gelegenheid hier te werken.”
De universitair geschoolde meisjes die de welgestelde westerse bejaarden aan boord van de Borodin in de stadjes tussen de gouden uienkoepels rondleiden verdienen 15 euro per dag. „Dit land is ziek”, zegt één van hen. „Het enige alternatief is lesgeven, maar dat verdient de helft minder. Noem mijn naam niet, anders lig ik eruit.”
Corruptie
Als serveerster Marina, een slanke brunette van dertig, bij het diner flarden opvangt van een verwoede discussie in het Russisch over politiek, fluistert ze, snel de soep neerzettend. „Velen hier in dit land zijn de huidige situatie zat. De lage lonen, de corruptie, het onrecht. Er zullen harde protesten komen. Maar die zullen even hard door de machthebbers worden neergeslagen.”