Handelt Poetin uit angst voor zijn positie? ‘Hij weet dat ze hem ooit zullen komen halen’
Is Vladimir Poetin, de president van Rusland, het contact met de realiteit verloren? Sinds de inval in Oekraïne klinkt die vraag steeds luider. Het zou passen in een patroon dat vaker zichtbaar is bij autoritaire leiders. ,,Dat kan rampzalige gevolgen hebben.’’
Sander van Mersbergen 26-02-22, 15:01 Laatste update: 15:21
De kwalificaties vanuit het Westen over de mentale gesteldheid van Vladimir Poetin zijn niet bepaald vleiend sinds de Russische president besloot tot de invasie van buurman Oekraïne. Nota bene de Tsjechische president Milos Zeman, eerder door zijn politieke tegenstanders herhaaldelijk weggezet als een loopjongen van het Kremlin, noemde hem deze week ‘een gek’.
Premier Mark Rutte betitelde Poetin als ‘totaal paranoia’. Een commentator van The Washington Post zag de president maandag partijgenoten uitkafferen en kon niet anders dan concluderen dat de president ‘completely bonkers’ is geworden: knettergek dus.
Talrijke voorbeelden
Autoritaire leiders die ergens tijdens hun gang naar de absolute macht het contact met de grond verliezen: de voorbeelden zijn talrijk, en het levert vaak tamelijk bizarre anekdotes op. Over de puissante rijkdom die ze zichzelf permitteren, natuurlijk, en over de angst om dat alles te verliezen. Over Saddam Hoessein is bekend dat hij iedere dag meerdere maaltijden liet bereiden, op verschillende plekken in Irak, uit angst voor vergiftiging. De Noord-Koreaanse dictatordynastie Kim reist bij voorkeur in een trein die van voor tot achter gepantserd is. Vliegen? Veel te gevaarlijk.
Centraal element in de psyche van een alleenheerser is iets wat omschreven kan worden met het Oudgriekse woord hybris, mailt de van oorsprong Nederlandse expert Frank Dikötter, historicus en professor aan de universiteit van Hongkong. Grootheidswaan, vrij vertaald. ,,Dictators omringen zich met sycofanten (vleiers, red.) en ja-zeggers en drijven weg in een eigen wereld, waarbij ze uiteindelijk alle beslissingen in hun eentje moeten nemen, soms met rampzalige gevolgen.”
Dikötter schreef een boek over het fenomeen - How to be a dictator? - en legt daarin uit dat dictators vaak eigenlijk heel angstige mannetjes zijn. Doodsbang voor hun volk. ,,Als ze sterk waren, dan zouden ze zijn verkozen door een meerderheid”, zei hij daar eerder over. ,,Maar als zij de macht kunnen grijpen, dan kunnen anderen dat ook, en dus lopen ze altijd het risico dat een rivaal hen een dolk in de rug steekt.”