Mislukte veldtocht naar Rusland vergelijkbaar met inval Oekraïne
Gaat Poetin Napoleon achterna?
Door Bart Gielen
21 dec. 2022
in GESCHIEDENIS
Als zelfverklaard strijder voor het ‘Heilige Rusland’ ziet Vladimir Poetin zichzelf graag als de opvolger van roemruchte tsaren. Een van hen is tsaar Alexander I. In 1812 vierde hij zijn grootste triomf toen hij de machtige Franse keizer Napoleon wist te verslaan.
In 1812 was Napoleon Bonaparte heer en meester over grote delen van Europa. Alleen Engeland bood moedig weerstand. De Franse keizer was dan ook woedend toen hij hoorde dat zijn Russische bondgenoot Alexander I stiekem handel dreef met deze aartsvijand.
Reus
Napoleon ging over tot actie: „Rusland is een reus op lemen voeten”, sprak hij „Als ik Kiev aanval, raak ik hem in zijn voeten. Als ik Sint-Petersburg aanval, raak ik hem in het hoofd. Maar als ik Moskou aanval, raak ik hem in zijn hart.” Alexander wist wat op er het spel stond: „Europa is te klein voor ons beiden. Vroeg of laat zal een van ons het veld moeten ruimen.”
Veldslag
Met het grootste leger dat de wereld ooit gezien heeft, wilde Napoleon de jonge tsaar in één vernietigende veldslag op zijn knieën dwingen. „Over twee maanden smeekt Rusland mij om vrede”, verklaarde de keizer optimistisch. Op 22 juni 1812 trokken 600.000 mannen de Russische grens over. De Grande Armée bestond voor meer dan de helft uit Duitsers, Polen, Italianen, Oostenrijkers, Zwitsers, Kroaten, Spanjaarden en 25.000 Nederlanders.
Verschroeide aarde
Alexander besefte dat hij nooit kon winnen met zijn leger dat uit ‘slechts’ 280.000 man bestond. Vandaar dat hij besloot tot een defensieve strategie. Via de tactiek van de 'verschroeide aarde' liet de tsaar het leger van Napoleon vastlopen in de immense leegte van het Russische achterland.
Modderpoelen
Vanaf het eerste moment kampte de Grande Armée met grote logistieke problemen. Door hevige regenbuien waren de wegen veranderd in modderpoelen. Hierdoor stagneerde de aanvoer van voedsel en medicijnen. „We hadden aan alles gebrek’ schreef de Nederlandse overste Jacobus Tellegen in zijn dagboek. „Soms kregen we pas om de drie dagen een stuk brood.” Na ruim twee weken had het Franse leger al 135.000 man en 20.000 paarden verloren, voornamelijk door ziektes, uitputting en hitte.
Lichterlaaie
Na eindelijk slag te hebben geleverd nabij het plaatsje Borodino, waarbij 28.000 Fransen en 44.000 Russen sneuvelden, arriveerde de keizer op 14 september in Moskou. Maar tot zijn verbijstering stond de stad in lichterlaaie. Alexander, veilig in Sint-Petersburg, had zijn grootste stad opgeofferd. Alle voorraden waren vernietigd. Terugkeren was de enige optie. Uitgehongerd en verzwakt begonnen de overgebleven 80.000 militairen aan de terugreis. In de nacht van 5 op 6 november ging het vriezen. „Vanaf dat punt begon onze ellende!”, aldus Jacobus Tellegen.
Gekleed in zomertenue trotseerde het Franse leger de Russische winter: „Je zag getaande lijven bedekt met de frivoolste kledij: bontjassen, wijde vrouwenkleren, peignoirs, elegantste jurken, gevoerde blouses.”
Kozakken roken hun kans en richtten een slachting aan onder de achterblijvers. Wegen waren bezaaid met bevroren en verminkte lichamen. Dankzij Nederlandse ingenieurs en bruggenbouwers wist Napoleon ternauwernood te ontsnappen over de rivier Berezina. Op 5 december verliet hij het leger en vertrok naar Parijs. Voor de restanten van de Grande Armee was het nu ieder voor zich. Slechts 20.000 man overleefden de witte hel.
Ondergang
Het echec van de Russische veldtocht markeerde het begin van Napoleons ondergang. Twee jaar later stond niet hij maar Alexander als overwinnaar in Parijs. Door zijn rol tijdens de Vaderlandse Oorlog groeide de tsaar uit tot hét symbool van Russisch patriottisme. Poetin mag zichzelf dan met hem vereenzelvigen; gezien de patstelling in Oekraïne is een vergelijking met Napoleon meer op zijn plaats. Of het buurland Poetins Waterloo wordt, zal de toekomst uitwijzen.