Chinese staatsbanken stellen keiharde eisen aan leningen
Jean Dohmen Han Dirk Hekking 06:01
Onderzoekers namen leningen van Chinese staatsbanken aan andere landen onder de loep. Conclusie: 'China stelt zich heel dwingend op en is heel gewiekst.'
Een inwoner van Belgrado passeert een billboard waarop 'Dank je, broeder Xi' staat. Negen van de onderzochte Chinese contracten zijn gesloten met Servië. Foto: Djordje Kojadinovic/Reuters
Chinese staatsbanken stellen spijkerharde voorwaarden aan de financiering van projecten in ontwikkelende en opkomende economieën. Landen die Chinese steun krijgen bij grote investeringen in China's wereldwijde infrastructuurproject Belt and Road Initiative, moeten niet zelden bij wijze van onderpand inkomsten op een geblokkeerde rekening in China storten.
Die rekeningen zijn bedoeld om de Chinese banken in geval van faillissement van het land niet met lege handen te laten staan. Dat blijkt uit een woensdag gepubliceerde analyse van honderd Chinese financieringscontracten door drie gerenommeerde onderzoeksinstituten uit Duitsland en de Verenigde Staten. Met de contracten is ruim $36 mrd gemoeid.
Sri Lankaanse haven
Het Institut für Weltwirtschaft (IfW) in Kiel, het Peterson Institute in Washington en het Center for Global Development van het Amerikaanse College William & Mary vergeleken de contracten van de Chinese staatsbanken, zoals de China Development Bank en de China Eximbank, met 142 soortgelijke contracten van westerse financiers.
De studie geeft voor het eerst zicht op de handelwijze van Chinese crediteuren bij projecten in het buitenland. Niet zelden leidde de rol van Chinese financiers bij grote investeringen op bijvoorbeeld de Balkan, maar ook in Azië en Afrika, de afgelopen jaren tot controverse. Maar gedetailleerde informatie over de deals was vaak niet beschikbaar.
'Er is veel speculatie. Je hoort in plaats van feiten veel meningen', zegt onderzoeker Christoph Trebesch van het IfW. Hij wijst op discussie over een door China gefinancierde haven in Sri Lanka. Dat land moest China een lease van 99 jaar op die haven gunnen, omdat het de Chinezen niet kon terugbetalen. 'Sommige beleidsmakers zeggen dat dat soort contracten heel problematisch zijn, anderen zeggen dat dit soort contracten standaard zijn.'
De studie leert dat Chinese financiers vergeleken met anderen veel strengere eisen stellen. De contracten van Chinese staatsbanken bevatten ongebruikelijk ruime vertrouwelijkheidsclausules, waardoor landen zelfs gedwongen worden te zwijgen over leningen. Praten ze toch, dan is dat contractbreuk. Ook claimen Chinese banken vaak de positie van preferente schuldeiser.
Geblokkeerde rekening
Herhaling van de gebeurtenissen rond de haven in Sri Lanka, volgens Amerikanen een voorbeeld van Chinese debt trap diplomacy, lijkt niet groot. Analyse van de contracten leert dat Chinese partijen liever bankrekeningen als onderpand hebben dan onroerend goed. Dat laatste is lastiger veilig te stellen en te verkopen. Bovendien is de kans op negatieve publiciteit bij de laatste optie aanzienlijk groter.
Uit het onderzoek blijkt dat Ecuador en Ghana in ruil voor Chinese geld voor projecten opbrengsten uit de verkoop van olie en bauxiet op een geblokkeerde rekening moeten storten. Om hoeveel geld het gaat, is niet duidelijk, zegt Trebesch.
Hij wijst erop dat ongeveer een derde van de onderzochte contracten dergelijke clausules hebben. 'Dat suggereert dat het bedrag dat elders is geparkeerd, substantieel is. Het gaat om heel gecompliceerde contracten, die je laag voor laag moet afpellen. Wij zien mogelijk alleen het topje van de ijsberg.'
Elk moment opzegbaar
Opvallend is dat Chinese partijen volgens de bestudeerde contracten vaak het recht hebben om de afspraken elk moment op te zeggen, zegt Trebesch. De Chinese financiers kunnen hun geld dan direct terugeisen. Ook is het verboden afspraken te maken over schuldherstructurering via de Club van Parijs, een overlegorgaan dat tussen financiers en schuldenlanden bemiddelt als er een betalingsprobleem ontstaat.
China niet erkennen is wanbetaling
De contracten van Chinese staatsbanken bieden veel speelruimte om leningen te annuleren of terugbetaling te versnellen als Peking het niet eens is met het beleid van het land dat geld leent. Mocht een land dat geld van China leent bijvoorbeeld besluiten om Taiwan te erkennen en de banden met de Volksrepubliek verbreken, dan stelt de China Development Bank (CDB) die stap volgens de onderzoekers gelijk aan wanbetaling. Die vaststelling raakt dan meerdere projecten.
Verder zijn er contracten in gebruik waarbij één conflict met een Chinese financier direct een olievlekwerking kan hebben richting andere afspraken met Chinese banken, zo blijkt uit het onderzoek. 'Dat is al in Argentinië voorgekomen', merkt de Duitse onderzoeker op.