Probleem: Russen zitten 'overal' in Nederlandse energiesector
Gaby de Groot Bert van Dijk 18 mrt 18:03
Gazprom levert Nederland niet alleen gas, het Russische staatsbedrijf heeft ook een belang in de gaswinning op de Noordzee en in de ondergrondse Bergermeergasopslag. Een reservoir dat in de herfst van 2021 strategisch leeg werd gelaten. Bovendien komen in Nederlandse havens dagelijks 600.000 vaten Russische olie aan. Onafhankelijk worden? Graag, maar hoe?
De gasopslag in Bergermeer is de grootste ondergrondse gasberging in Europa die toegankelijk is voor bedrijven. Gazprom heeft een groot contract voor het gebruik van deze opslag, maar gebruikte dat recht niet. Dat leidde tot grote prijsstijgingen. Foto: Erna Faust/ANP
Nederland wil van het Russische gas af, maar dat is nog moeilijker dan het al leek. De Russen — en vooral Gazprom — zitten nog dieper in de haarvaten van de energievoorziening dan algemeen bekend was. Zo hebben vier Russische oligarchen die op de sanctielijst van de Europese Unie staan een indirect belang in een van de grootste gasproducenten op de Nederlandse Noordzee. Dit blijkt uit onderzoek van het FD.
Het gaat om Wintershall Noordzee. Dat bedrijf is in meerderheid in handen van Russen. Gazprom heeft namelijk ook een belang, van 50%. Wintershall heeft een marktaandeel van 15% op de Nederlandse Noordzee, waar het kabinet de gaswinning juist wil stimuleren als alternatief voor het Russische gas.
Het belang van de oligarchen Michail Fridman, Alexej Koezmitsjov, German Khan en Petr Aven in de moedermaatschappij van Wintershall Noordzee is inmiddels bevroren. Maar dat geldt niet voor het belang van Gazprom, waarin de Russische overheid een meerderheidsbelang heeft. Gazprom staat namelijk niet op de Europese sanctielijst. Daarvoor is West-Europa simpelweg te afhankelijk van het grootste gasbedrijf ter wereld.
Pikant: datzelfde Gazprom heeft er ook voor gezorgd dat een aantal gasopslaglocaties in West-Europa afgelopen winter grotendeels leeg bleven. Daaronder ook het Bergermeerveld, bij Alkmaar. Dat heeft de gasprijzen fors opgedreven. Analisten vermoeden een strategisch geopolitiek spel. Zonder voorraden is (tijdelijk) stoppen met Russisch gas geen optie.
Afbouw 'Groningen'
De gaswinning op de Noordzee wordt steeds belangrijker nu Nederland het Groningenveld aan het afbouwen is vanwege aardbevingsgevaar. Wintershall mag van het ministerie van Economische Zaken gewoon door blijven gaan met gas winnen. De opbrengsten richting de Russische oligarchen zijn geblokkeerd, maar die richting Gazprom dus niet. De opbrengst verdwijnt in de oorlogskas van Vladimir Poetin.
Het Wintershall-gas komt bovenop de ongeveer 5 miljard kubieke meter Russisch aardgas die jaarlijks naar Nederland stroomt. Want Gazprom blijft ondertussen ook via pijpleidingen grote hoeveelheden gas aan Europa en Nederland verkopen, goed voor 10% tot 15% van het totale gasverbruik in Nederland.
Die afhankelijkheid, die in andere Europese landen nog veel hoger ligt, weerhoudt de Europese Unie en Nederland van het afkondigen van sancties op energiegebied richting Rusland. De Verenigde Staten en Groot-Brittannië deden dat wel.
Niet alleen gas, maar ook olie
De import van gas valt vanwege de 'grote strategische afhankelijkheid' niet direct onder het sanctiepakket. 'Dit betekent dat het komend jaar zonder verdere maatregelen gas uit Rusland naar Europa kan blijven stromen', schreef minister voor Klimaat en Energie Rob Jetten deze week in een brief aan de Tweede Kamer.
Jetten kondigde wel maatregelen aan om die afhankelijkheid te verminderen, maar waarschuwde dat dat niet van de ene op de andere dag geregeld is. En het is niet alleen de afhankelijkheid van Russisch aardgas die Nederland nu parten speelt. De afgelopen decennia heeft Nederland ook een innige relatie opgebouwd met Rusland op andere energieterreinen.