Nokia-baas: 'Het probleem van het Westen is niet China, maar het Westen zelf'
Risto Siilasmaa, de man die Nokia voor een faillissement behoedde, beschrijft zijn ervaringen in een boek. 'Kritiek bereikte de top niet meer, door het gif van succes.'
Risto Siilasmaa is de man achter een van de meest opmerkelijke bedrijfstransformaties in jaren. De ondernemer werd in 2012 op 46-jarige leeftijd bestuursvoorzitter van het Finse Nokia, toen het bedrijf middenin een existentiële crisis verkeerde. Nokia, dat niet lang daarvoor nog wereldmarktleider was met zijn mobiele telefoons, had zijn inkomsten in recordtijd zien instorten en een faillissement leek nabij.
Risto Siilasmaa, de redder van Nokia.
Risto Siilasmaa, de redder van Nokia.Foto: Renate Beense voor het FD
Onder Siilasmaa's leiding maakte Nokia een bijzondere metamorfose door. De telefoondivisie, het hart van het bedrijf, werd verkocht en Nokia is nu voornamelijk producent van apparatuur voor telecomnetwerken. Van de honderdduizend medewerkers die Nokia nu heeft, waren er minder dan duizend al in dienst toen Siilasmaa het roer overnam.
Vorige week was Nokia's bestuursvoorzitter, die in de crisis ook korte tijd de rol van ceo op zich nam, in Amsterdam om te praten over zijn boek De veerkracht van Nokia, dat onlangs in het Nederlands werd uitgebracht.
‘Slecht nieuws werd genegeerd en men was totaal onvoorbereid op tegenslag’
Megabedrijf in crisistijd
Het boek biedt spannende inkijkjes achter de schermen van een megabedrijf in crisistijd. Siilasmaa spaart zijn voorganger niet en beschrijft onder meer hoe hij zich als nieuw lid van het bestuur verbaasde over de gang van zaken in de vergaderingen: terwijl Nokia's wereld met de lanceringen van de iPhone en het besturingssysteem Android in brand stond, werd hier binnenskamers amper een woord aan gewijd.
'Het stellen van kritische vragen was heel moeilijk geworden', zegt Siilasmaa, nippend aan een gemberthee in een Amsterdams hotel. 'Finnen zijn normaal een behoorlijk eerlijk volk, tot op het botte af, maar door het gif van het succes was die cultuur bij Nokia aan het verdwijnen. Slecht nieuws bereikte de top niet meer.'
100.000
Van de 100.000 medewerkers die Nokia nu heeft, werkten nog geen duizend er al voordat Siilasmaa het roer overnam.
Als Siilasmaa volgens de anekdote in het boek bijna bij toeval de voorzittershamer krijgt - de voorzitter moest uit het bestuur komen en een Fin zijn, en zo kwamen ze automatisch uit bij hem -, maakt hij van kritisch denken juist de kern van de nieuwe cultuur bij Nokia.
In het boek beschrijft hij zijn visie op leidinggeven als 'paranoïde optimisme': een bedrijf moet bij beslissingen op alle mogelijke scenario's voorbereid zijn, ook de slechtste. In het geval van Nokia hadden ze een plan moeten hebben voor de opkomst van een rivaal als Apple, of voor de stap van partner Microsoft die toch zelf telefoons wilde maken.
Komt paranoïde optimisme niet gewoon neer op: wees altijd voorbereid op het slechtste?
'Nee. Het betekent dat je je bewust moet zijn van de negatieve scenario's en daar actie op onderneemt. Maar je weet ook welke kant je op wilt gaan en doet wat je moet doen om daar te komen. Het optimisme is het resultaat van de paranoia.
‘De negatieve scenario's van nu hebben te maken met de handelsoorlog en met de opkomst van het protectionisme en populisme’
Voor ondernemers (Siilasmaa richtte cyberbeveiliger F-Secure op, red.) is het een heel logische grondhouding. Als je een bedrijf van de grond af opbouwt en zelf iedereen aanneemt, dan is het heel natuurlijk om je overal voor verantwoordelijk te voelen. Dat is veel moeilijker als je als manager nieuw in een bedrijf komt. Hoe voel je die verantwoordelijkheid als je ergens binnenkomt en aan tienduizend mensen leiding moet gaan geven die daar al lang werken? Paranoïde optimisme kan daarbij helpen.'
Wat zijn voorbeelden van scenario's waar u nu mee werkt?
'De negatieve scenario's van nu hebben te maken met de handelsoorlog, met de opkomst van het protectionisme en populisme. Dat is niet alleen slecht voor bedrijven, maar vooral voor mensen. De rode draad onder die ontwikkelingen is dat middenklasse in het Westen zijn leven niet heeft zien verbeteren en dat de kloof tussen arm en rijk zoveel groter is geworden. Het probleem van het Westen is niet China. De oorzaak is intern.'
‘Er zijn al heel veel toepassingen voor 5G bedacht.’
China wordt ook beschuldigd van het op grote schaal aanmoedigen en faciliteren van de diefstal van intellectueel eigendom. Heeft u daar een scenario voor?
Plots afgemeten: 'China is nu een heel ander land dan het eerder was. Veel van de Chinese bedrijven die consumentenelektronica maken betalen nu voor het gebruik van ons intellectueel eigendom. Dat is niet altijd het geval geweest.'
Risto Siilasmaa Nokia
Risto Siilasmaa NokiaFoto: Renate Beense voor het FD
Zegt u nu dat het voor Chinese bedrijven gewoon was om te stelen, maar dat ze hun leven hebben verbeterd?
'Dat zeg ik niet, en het is jammer dat je het gesprek niet opneemt, want je moet me hier heel precies quoten. Veel van de Chinese bedrijven die consumentenelektronica verkopen betalen nu voor het gebruik van onze patenten en dat was niet altijd zo. En verder hebben we als Nokia alleen controle over wat we zelf doen en heb ik niet zo'n behoefte om te speculeren over concurrenten of wat overheden wel of niet zouden moeten doen. Want daar kan ik toch niks aan veranderen.'
‘De impact van 5G wordt net zo groot als de overgang van de stoommachine naar elektriciteit’
De komende jaren worden voor Nokia belangrijk door de introductie van 5G. Wat zegt u tegen mensen die 5G een marketingstruc noemen van bedrijven als het uwe en de telefoon- en chipindustrieën die belang hebben bij een hype? Er zijn nog amper bedrijfsmodellen met 5G-technologie bedacht.
'Er zijn al heel veel toepassingen voor 5G bedacht. Maar dan nog, toen elektriciteit werd uitgevonden voorzag men ook niet wat we daarmee gingen doen. Of de mensen die het internet bedachten; zij hebben Facebook niet kunnen voorzien. Uiteindelijk gaat 5G, doordat de vertraging in de verbinding bijna nul wordt, de betrouwbaarheid omhoog gaat en het netwerk veel meer data aankan, veel radicale veranderingen mogelijk maken. De impact van 5G wordt mogelijk net zo groot als de overgang van de stoommachine naar elektriciteit.'