Griep is de grootste epidemie die op ons afkomt' 23 januari 2016 18:15
Davos draait rond macht en geld, zegt Peter Piot, die al voor de vijftiende keer naar het We - reld Economisch Forum komt. Net als Bono, met wie hij samenwerkte tegen Aids, probeert hij die macht in te zetten in de strijd tegen epidemieën Met de Belg Peter Piot in de centrale hal van het congresgebouw in Davos afspreken, geeft een idee van de zoemende bijenkorf die het Wereld Economisch Forum is. Ons interview start met vertraging omdat hij met koningin Mathilde aan het praten is. Vlak voor we beginnen, komt de Rwandese president Paul Kagame hem groeten. Na een kwartier komt de vrouw van Unilever-CEO Paul Polman dag zeggen. Halfweg het laat - ste antwoord is Piot het microfoontje van mijn bandopnemertje al aan het uitdoen, omdat hij te laat is voor een afspraak met de grote baas van Google. Piot was jarenlang de grote baas van UNAids, het programma van de Verenigde Naties in de strijd tegen Aids. Het Wereld Economisch Forum in Davos was daarbij belangrijk bij hem. ‘Ik kreeg hier rechtstreeks toegang tot de CEO’s van de farmabedrijven, zonder dat ik langs de adviseurs en het legal department moest passeren. Het is nu eenmaal vaak de taak van die mensen om te zeggen dat iets niet mogelijk is. Maar hier heb ik een prijsdaling met meer dan 90 procent kunnen onderhandelen voor aidsremmers.’ ‘Het is uiteraard niet op één dag gebeurd, maar hier kon je wel een relatie met de CEO’s opbouwen. Je kon met hen iets drinken en vragen of je zaken kon doen.’ ‘Dit jaar zat ik op het Wereld Economisch Forum een sessie voor waarin opnieuw de top van de farmabe - drijven zat. Ook de Belg Paul Stoffels van Janssen was er, bijvoorbeeld. Voorts waren er mensen van ngo’s en van de Bill Gates-foundation.’ Waarover sprak u? Peter Piot: ‘Het ging over de vraag hoe we vaccins kunnen ontwikkelen waar geen markt voor is. Ebola is een goed voorbeeld. Er is een vaccin nodig. Johnson&Johnson, Merck en GSK hebben daar allemaal in geïnvesteerd, maar ze zullen dat niet elke keer kunnen doen. Er zijn belangrijke epidemische bedreigingen die door vaccins kunnen worden opgelost, maar we moeten er wel geld voor vinden.’ Hier in Davos kondigde Merck een vaccin tegen ebola aan. Wat verwacht u daarvan? Piot: ‘Merck heeft een akkoord gesloten met de internationale vaccinalliantie Gavi om een vaccin tegen ebola te ontwikkelen. Dat moet Gavi een markt voor het vaccin van 5 miljoen dollar garanderen, wat eigen- lijk niet zo heel veel is.’ ‘Je moet begrijpen dat we de bedrijven nodig hebben om vaccins te ontwikkelen. Zij willen een return on in- vestment, maar die is er niet altijd. Dus probeer je dat op te lossen in een publiek-private samenwerking. Het is een beetje mijn specialiteit geworden om daarrond mensen bij elkaar te brengen. Als je 67 bent, wordt dat het voordeel van je grijze haren.
’ Hoe lang komt u al naar het Wereld Economisch Forum?
Piot: ‘Sinds 1997, denk ik. Ik was hier de eerste keer met Nelson Mandela, toen de farma-industrie hem een proces had aangedaan omdat Zuid-Afrika de patentwetgeving doorbrak met generische geneesmiddelen tegen Aids. Je moet geen genie zijn in public relations om te zien dat dat proces geen goed idee was. We hebben die situatie toen hier kunnen bespreken.’ ‘Ik ben sindsdien een keer of vijftien op het WEF geweest. Ik zou een jaar lang moeten rondreizen om de mensen te ontmoeten die ik hier op een week zie. Ik heb er ook mijn bedenkingen bij, hoor. Het gaat alle - maal over macht en geld. Er zijn nog andere dingen in de wereld.’ Maar u heeft macht en geld nodig om dingen in beweging te krijgen. Piot: ‘Absoluut. Ik heb ook geleerd dat je met veel van die mensen kan werken. Bovendien staan hier elk jaar ook thema’s op de agenda die voor mij belangrijk zijn, zoals het maken van vaccins waar je geen geld mee kan verdienen. Dat laatste illustreert dat de epidemieën blijven. We dachten dat ebola gedaan was, maar het is er terug.’ ‘Het is belangrijk dat die dingen in Davos besproken worden, want dergelijke epidemieën zijn met een paar maatregelen onder controle te krijgen. Zelfs de Democratische Republiek Congo heeft in 2014 zelf een ebo- laopstoot bedwongen en Congo is nu toch niet het best georganiseerde land ter wereld. Maar zij hebben on- dertussen ervaring opgebouwd en die gebruikt.’ ‘Maar dat gebeurt dus niet altijd. Ik heb vanuit de London School of Hygiene & Tropical Medicine samen met Harvard een rapport opgesteld, waarin we lessen uit de ebolacrisis proberen te trekken. We zijn daarin zeer kritisch voor de Wereldgezondheidsorganisatie. We moeten dergelijke epidemieën leren te beheren en beheersen en alert te zijn. Dat doet de Wereldgezondheidsorganisatie te weinig. Ook dat werd hier bespro- ken.’ Hoe groot blijft het risico van epidemieën? Het is wat van de radar verdwenen, onder meer omdat onze aandacht nu naar vluchtelingen en terreur gaat. Piot: ‘Een van de dingen die het Wereld Economisch Forum goed doet, is het jaarlijkse World Risk Report. Dat is op zich evenveel waard als een ander rapport, maar het werkt wel als een barometer voor wat ieder- een die hier komt als risico aanvoelt. En epidemieën horen daar, terecht, bij.’ ‘Ik zat hier een sessie voor over gezondheidsrampen die door de mens zelf zijn veroorzaakt. We gebruiken te veel antibiotica bij het kweken van varkens, kippen en vis. We vrezen dat banale infecties daardoor onbe - handelbaar worden. Het risico is dat we daardoor terug worden gegooid naar de tijd voor de penicilline werd uitgevonden.’ We horen ook verhalen over de zika-epidemie in Brazilië. Piot: ‘Dat klopt. Je sterft er niet van, maar er zijn heel hevige neveneffecten. En als zwangere vrouwen het krijgen, kunnen hun kinderen misvormd geboren worden. Maar vergis u niet, de grootste epidemie die op ons afkomt, is griep. In het verleden zag je vaak dat er nieuwe types van de ziekte ontstonden, die dan een epidemie veroorzaken. Zo gebeurt het vaak. Nieuwe ziektes komen gewoon uit de lucht vallen. Zo ging het ook met hiv.’ Bono ‘vierde’ hier de tiende verjaardag van zijn RED-campagne tegen Aids, die in Davos werd gestart. Was u daarbij destijds betrokken? Piot: ‘Ik was daarbij betrokken. De resultaten zijn geweldig geweest. Er zijn nu 16 miljoen mensen in ont - wikkelingslanden in behandeling. Dat betekent dat anders die 16 miljoen allemaal dood waren. Maar de strijd is nog niet gestreden. Ik woon in Londen, waar elke dag vijf homoseksuelen besmet raken met hiv. We hebben dus een vaccin nodig en daar is nog te weinig vooruitgang. Maar er is een grote mobilisatie ge- weest en het WEF heeft daar een goede rol in gespeeld.