vandaag in de NRC
Tanken bij Shell is geen schending van mensenrechten
Het Haagse rechtbankvonnis over Shell heeft grote rechtsongelijkheid veroorzaakt tussen bedrijven die in Nederland opereren. De rechter gaf Shell opdracht om tot 2030 zijn uitstoot van broeikasgassen met 45 procent terug te dringen. Burgers hoeven zich geen zorgen te maken. Zij zijn slechts slachtoffer van mensenrechtenschending en kunnen rustig hun suv’s bij het Russische Lukoil blijven voltanken.
De concurrenten die hun hoofdkantoor niet in Nederland hebben, mogen gewoon zoveel gas en olie exploreren en verkopen als zij willen. Milieugroepen juichen, want Shell is de nationale zondebok geworden voor de opwarming van de aarde.De rechtbank die Shell aanpakte, beroept zich onder andere op de rechten op leven en op gezinsleven in het Europese Verdrag van de Rechten van de Mens. Maar in een protocol van datzelfde verdrag wordt ook discriminatie verboden. Iedereen is gelijk voor de wet staat in artikel 20 van het Handvest van de Grondrechten van de Europese Unie. Daar is hier geen sprake van. Shell krijgt nu meer verplichtingen opgelegd dan zijn concurrenten. Dit bedrijf is de grote leerling die op zijn eentje het lokaal moet opruimen nadat de hele klas er een bende van heeft gemaakt.
Dwangsom
Deze ongelijkheid is ontstaan omdat de wetshandhaving deels is geprivatiseerd. Stichtingen en verenigingen mogen namens ons allen een schadeclaim indienen tegen een instelling, ongeacht of wij het daar mee eens zijn of niet. Dat heeft tot gevolg dat alle belastingbetalers aansprakelijk zijn voor een dwangsom jegens de stichting Urgenda, die ons allen zegt te vertegenwoordigen. De overheid moest namelijk vorig jaar op grond van een andere rechterlijke uitspraak de uitstoot van broeikasgassen met een kwart verminderen. Dat is een verplichting die niet letterlijk in het Klimaatverdrag van Parijs staat maar daar wel volgens de Hoge Raad in kan worden gelezen.
Gaat Urgenda de opbrengst van een eventuele dwangsom weer verdelen onder alle slachtoffers, namelijk de belastingbetalers?
Dergelijke ongerijmdheden ontstaan door een ruime uitleg van mensenrechten. Die geven rechters vrijheid omdat ze noodzakelijkerwijs algemeen zijn geformuleerd en elkaar deels tegenspreken. Het algemene recht op leven is bijvoorbeeld strijdig met het recht op abortus.
Bovendien kan uit steeds meer mensenrechten worden gekozen. Zelfs Wit-Rusland voldoet aan enkele. Recht is geen exacte wetenschap. Eerdere rechterlijke uitspraken geven een basis voor interpretatie. Mensenrechten zijn kostbaar, dus we moeten er zuinig op zijn.Over basale mensenrechten heerst consensus. Dat iemand niet zomaar kan worden gearresteerd of dat een Nederlander niet hoort te worden afgewezen op grond van zijn Marokkaanse of Turkse naam, is de meeste mensen duidelijk.
Maar de gedachte dat het alledaagse benzine tanken van de gezinsauto bij pompen van Shell is verbonden met de schending van de rechten op leven en een gezinsleven dwaalt af van het rechtsgevoel.