FD
Internationale klimaatafspraken staan op losse schroeven als landen en bedrijven vanwege de hoge energieprijzen en masse investeren in fossiele brandstoffen. Dat zeggen Nederlandse klimaatwetenschappers, -economen en -activisten tegenover het FD, in reactie op een pleidooi voor nieuwe olie- en gaswinning van Shell-topman Ben van Beurden vorige week.
De kassa rinkelt voor de oliebedrijven ExxonMobil, Chevron, TotalEnergies, BP en Shell. Dankzij de hoge energieprijzen boekten zij het tweede kwartaal van dit jaar een gezamenlijke recordwinst van ruim $55 mrd. De markt voor fossiel leeft daardoor op. Steenkool is nu big business en de oliemarkt trekt aan. Een van de grootste dienstverleners voor de olie-industrie, Schlumberger, verwacht de hoogste omzet in elf jaar door groeiende oliebooractiviteit bij zijn klanten. Zulke topcijfers zijn wrang in een tijd dat burgers hun energierekening zien stijgen. Bij de presentatie van Shells cijfers, anderhalve week geleden, legde Van Beurden de schuld daarvoor bij klimaatbeleid. Energieconcerns hebben onder druk van klimaatafspraken de afgelopen jaren ‘$1000 mrd’ minder geïnvesteerd in de fossiele brandstoffen, terwijl de vraag gelijk is gebleven. Daardoor zijn de prijzen zo hoog, verklaarde de ceo. ‘De wereld heeft nieuwe olie en gas nodig’, vindt Van Beurden. De uitspraken van Shell vragen om een reactie, zegt Sandra Phlippen. Volgens de hoofdeconoom van ABN Amro zijn ‘de energieprijzen vooral omhooggegaan door de oorlog in Oekraïne en in veel mindere mate door investeringen uit het verleden’. Phlippen stelt dat Shell zou moeten weten wat op de lange termijn de ‘desastreuze economische gevolgen zijn van blijven investeren in olie’. De fossiele industrie heeft door de hoge winsten duidelijk haar zelfvertrouwen hervonden, zegt Mathijs ter Wee van Follow This, de club van groene aandeelhouders van Shell. Als miljardenwinsten de markt voor fossiel weer voor jaren lucratief maken, dan zet dat een streep door klimaatdoelen, zegt hij. Ook klimaatwetenschappers hekelen het pleidooi van Van Beurden en wijzen op belangrijk wetenschappelijk onderzoek zoals dat van het IPCC. Dit VN-klimaatbureau stelde afgelopen jaar dat de aarde al met ruim 1°C is opgewarmd. Om onder het klimaatdoel van Parijs — 1,5°C tot 2°C opwarming — te blijven, is volgens het IPCC onmiddellijk versnelde mondiale klimaatactie nodig. Nieuwe olie- en gasvondsten passen niet in de ruimte die de wereld nog heeft voor de uitstoot van koolstofdioxide, zegt klimaatwetenschapper Detlef van Vuuren. De emissies zijn nu zo hoog dat de wereld naar schatting over twintig jaar aan het maximum zit. Volgens Van Vuuren moet bijna 60% van de bestaande olie- en gasvoorraad en 90% van de steenkoolreserves in de grond blijven om het 1,5°C-doel te halen. Het gebruik van steenkool en olie moet al in 2030 sterk zijn gezakt. Aardgas, dat minder uitstoot veroorzaakt, kan door landen iets langer gebruikt worden, zegt Andries Hof, onderzoeker bij het Planbureau voor de Leefomgeving. ‘Het is riskant om meer fossiel te verstoken, omdat landen dan afhankelijk raken van technologieën om CO2 uit de lucht te halen. Die technieken hebben nadelen en staan in de kinderschoenen. Ook de ruimte om bomen te planten om emissies op te nemen is beperkt’, zegt Hof.
Volgens Shell-topman Van Beurden is er weinig gedaan om de vraag naar energie te beperken
Het pleidooi van Van Beurden gaat in tegen een rapport van het Internationaal Energieagentschap (IEA) uit 2021, zeggen de wetenschappers. Die berekende dat in een 1,5°C-wereld de vraag naar fossiel in 2050 dusdanig is gezakt dat nieuwe olie- en gasvelden niet nodig zijn en de wereld met de bestaande voorraad toekan. Om de energieprijzen te drukken, moeten landen meer investeren in hernieuwbare energie en energie besparen, zei het agentschap afgelopen maand.
Een woordvoerder van Shell zegt na vragen van het FD dat de uitkomst van het IEA-rapport nauw luistert. Een zakkende vraag is noodzakelijk voor een investeringsstop in olie en gas, zo staat in het rapport. Volgens Van Beurden is er weinig gedaan om de vraag naar energie te beperken, maar is het aanbod wel beperkt. In de sector en onder analisten is breed gedeelde consensus over ondermaatse investeringen, zegt de Shell-woordvoerder. Hij refereert aan een berekening van het Internationaal Energieforum (IEF) van eind vorig jaar. Dat meldde: ‘Een energiecrisis is in aantocht. In 2020 heeft de oliesector 35% minder geïnvesteerd dan de jaren daarvoor. Om vraag en aanbod op de oliemarkt te herstellen, is tot 2030 ongeveer jaarlijks $525 mrd aan investeringen nodig.’ Shell zegt dat in 2025 de helft van zijn investeringen gaat naar producten met lage of helemaal geen CO2-uitstoot, zoals biobrandstoffen en waterstof. De multinational zegt ervan overtuigd te zijn dat de strategie in lijn is met de klimaatdoelen uit het Parijsakkoord. Op zich heeft Van Beurden een punt, zegt Van Vuuren. Alleen is het oude aanbod opkrikken volgens hem niet de oplossing. Het is juist economisch interessant om in deze periode van krapte in duurzame energie te investeren, stelt de klimaatwetenschapper. Phlippen sluit zich daarbij aan: ‘De weg die landen en bedrijven in het verleden bewandelden, is nieuwe olie winnen als de toekomstige wereldwijde vraag naar energie groeit. We weten nu dat dat ons in een warmere wereld brengt en dus geen haalbare kaart is.’ Volgens de econoom kunnen landen beter de vraag naar energie verminderen door een hoge prijs op emissies te zetten.