Vijf vragen over het paspoort-in-wording.
1. Geen echt paspoort?
Het mag in de volksmond dan corona- of vaccinatiepaspoort heten, politici vermijden die term liever. Dat zou namelijk uitsluiting betekenen van mensen die (nog) niet gevaccineerd kunnen of willen worden. De Europese Commissie noemde het eerst Digitaal Groen Certificaat (DCG), maar het Europarlement geeft de voorkeur aan 'EU Covid-19-Certificaat'.
Het parlement benadrukt dat gebruik niet verplicht kan worden gesteld. Maar wie deze zomer de grens over wil, kan het certificaat maar beter op zak hebben. Het certificaat moet voorkomen dat je als reiziger in een ander EU-land in verplichte quarantaine moet of nog een test moet ondergaan. Al wordt dat toch ook niet helemaal uitgesloten. 'Er moet een mogelijkheid blijven voor het treffen van extra maatregelen, bijvoorbeeld als er ergens een uitbraak is', aldus een EU-diplomaat.
2. Hoe werkt het?
Het certificaat is een QR-code die je kunt krijgen als je gevaccineerd bent, een negatieve pcr-test hebt ondergaan of bent hersteld van een corona-infectie — al is het nog niet duidelijk hoe je dat laatste moet aantonen.
Volgens de laatste geluiden volstaat één prik voor het bemachtigen van het certificaat, al zijn voor veel vaccins twee doses nodig voor optimale bescherming. Het moet gaan om vaccins die zijn goedgekeurd door het Europese Geneesmiddelenbureau (EMA). Waarschijnlijk krijgen lidstaten de vrijheid zelf te bepalen of ze ook mensen die zijn ingeënt met Russische dan wel Chinese vaccins binnenlaten.
Er komt geen Europese app, maar de QR-code kan wel in de hele EU worden afgelezen. Voor mensen zonder smartphone is het mogelijk een code op papier te krijgen. Als invoerdatum voor het certificaat staat nu 21 juni genoteerd. Maar Duitsland, Zweden en Ierland hebben naar verluidt meer tijd nodig om alle data in het systeem te kunnen krijgen.
3. Hoe doet Nederland dat?
In Nederland hebben we de app CoronaCheck ontwikkeld voor testevenementen. De app genereert een QR-code op basis van een negatieve pcr-test en wordt gescand om ergens toegang te krijgen. Waarschijnlijk wordt dat uitgebreid met vaccinatiegegevens.
Het zal voor de aflezer van deze code niet zichtbaar zijn of iemand gevaccineerd, hersteld of negatief getest is. Dat is wel het geval bij de Europese code die deze app ook moet genereren. Inderdaad, er komen dus twee codes.
Er is nog wel een praktisch probleem: de app haalt zijn gegevens via DigiD op uit het zogeheten 'Covid-19-vaccinatie Informatie en MonitoringsSysteem' (CIMS) van het RIVM. Alleen, daar staan niet de gegevens van alle gevaccineerden in. Bijvoorbeeld omdat ze hebben aangegeven die niet te willen delen met het RIVM (5% à 6% van de gevaccineerden) of omdat de systemen van een instelling of huisarts er niet op aangesloten zijn.
Dat gaat al snel om honderdduizenden mensen. Hoe dat opgelost gaat worden, is nog niet duidelijk. Zorgminister Hugo de Jonge schreef in een Kamerbrief dat ‘wordt voorzien dat er sprake zal zijn van handmatige handelingen’. Dat lijkt een flinke klus.
4. Wanneer laat je de code eigenlijk zien?
Reizigers die per vliegtuig of veerboot de grens over willen, zullen bij vertrek om het certificaat gevraagd worden. Bij autoverkeer ligt dat anders. Het is nadrukkelijk niet de bedoeling dat er weer controles komen op de grenzen tussen de lidstaten. Controles zullen in dat geval steekproefsgewijs plaatsvinden.
Dit roept vragen op. Wie nog niet gevaccineerd is, maar wel een negatieve pcr-test op zak heeft, kan het certificaat bemachtigen. Maar die test mag niet ouder zijn dan 72 uur. Als de autotoerist na zijn eerste week vakantie in Frankrijk gevraagd wordt naar het certificaat, is zijn test dus niet meer geldig. Dit probleem zou ook aan de orde komen in het Europees overleg.
5. Welke problemen zijn er nog?
De triloog, zoals het beraad tussen de EU-instituten heet, discussieert nog over de vraag of de pcr-test die nodig is voor een certificaat gratis moet zijn. Het Europarlement vindt van wel, omdat anders mensen die (nog) niet gevaccineerd kunnen worden nadeel ondervinden. Maar Nederland, gesteund door andere lidstaten, wijst erop dat de EU niet de bevoegdheid heeft om te bepalen wat iets moet kosten in een land.
Naar verluidt gaat de discussie inmiddels niet meer over 'gratis' testen, maar nog slechts over 'betaalbare' testen. 'Het is helder dat iedereen op vakantie moet kunnen, zonder dat er grote ongelijkheid bestaat. Daar is iedereen het wel over eens', zegt een EU-diplomaat
Los hiervan blijven er zorgen bestaan over privacy, bijvoorbeeld over de traceerbaarheid van de Europese code. Deze zorgen zullen de komende weken nog weggenomen moeten worden bij de technische uitwerking van het plan waarover deze week een politiek akkoord bereikt moet worden.
Daarnaast wacht Nederland nog op het advies van de Gezondheidsraad over de vraag in hoeverre gevaccineerden het virus kunnen overdragen. Als dat risico groot is, is mogelijk toch een negatieve test nodig voor bijvoorbeeld de toegang van evenementen.