FD:
Tijdperk van groei op de oliemarkt lijkt nu echt voorbij
'Olie, de laatste druppel?' kopte tijdschrift National Geographic in juni 2004. Het artikel ging over de stijgende vraag naar olie en hoe de wereld aan al die olie moest komen. Een terugkerend thema in de geschiedenis van de oliemarkt, waar het vooral ging om het verzekeren van genoeg aanbod voor een alsmaar stijgende vraag.
In 2004 schreef National Geographic onder de titel 'Olie, de laatste druppel?' over de stijgende vraag.
In 2004 schreef National Geographic onder de titel 'Olie, de laatste druppel?' over de stijgende vraag.Beeld: National Geographic
Anno 2020 is er juist teveel olie. Veel te veel olie. De opslagtanks wereldwijd zitten nog vol met de ruwe olie die tijdens het dieptepunt van de coronacrisis plotseling overbodig werd. Een coalitie van grote olieproducerende landen, onder leiding van Rusland en Saoedi-Arabië, knijpt al maanden de eigen productie af in de hoop dat die voorraden weer worden opgestookt en de prijzen omhooggaan.
Achterblijvende vraag
Maar dan moet er wel vraag zijn en vooralsnog blijft die achter. Het Internationaal Energieagentschap (IEA) stelde deze week de verwachtingen over de olieconsumptie naar beneden bij. De coronacrisis maakt alles onzeker. Een deel van het dagelijks leven is na het opheffen van de lockdowns hervat, maar 'normaal' is de situatie allerminst.
Deze week vergaderden de olielanden om de situatie op de markt te bespreken. Daarbij werd geen druppel olie verbruikt want ook oliesjeiks vergaderen tegenwoordig virtueel. En ondanks het gebrek aan wandelgangen wisten journalisten van persbureau Reuters op te tekenen dat de olielanden zenuwachtig beginnen te worden.
Slapeloze nachten
De zogenoemde Opec+ landen zouden in oktober een extra bijeenkomst willen plannen. Daarbij zouden ze kunnen besluiten de eigen kranen toch weer verder dicht te draaien, om de prijzen op te krikken.
Het nieuws waar oliesjeiks pas echt slapeloze nachten van krijgen kwam deze week van BP. De Britse oliemaatschappij publiceert ieder jaar een Energy Outlook, een veel geraadpleegde bron met statistieken over de oliemarkt. Dit jaar kondigde BP plotsklaps het einde van de groei van de vraag naar olie aan. In geen enkel toekomstscenario gaat de vraag naar olie noemenswaardig omhoog. En in twee van de drie scenario's gaat de vraag zelfs hard omlaag, veel sneller dan gedacht.
Dat is goed nieuws voor het klimaat, laat dat duidelijk zijn. Niet voor niets komt BP in de Energy Outlook eerst met de grafieken over de CO2-uitstoot en dan pas met de vraag naar het wat nu nog het voornaamste product is. In twee van de drie scenario's ('Rapid' en 'Net Zero') wordt de klimaatverandering snel en behoorlijk effectief te lijf gegaan.
'Rapid' veronderstelt een snelle energietransitie gedreven door nieuwe regels vanuit de overheid, zoals een belasting op CO2-uitstoot. Bij 'Net Zero' doen veranderingen in gedrag vanuit de maatschappij daar nog een schepje bovenop. Bij 'Business-as-usual' zijn er geen grote veranderingen, maar de vraag naar olie daalt wel licht, net als de CO2-uitstoot.
Overbodige olie
Als de scenario's van BP uitkomen betekent dat heel erg slecht nieuws voor oliesjeiks en andere machthebbers die ruwe olie als voornaamste inkomstenbron hebben. Analisten van de Amerikaanse bank Morgan Stanley sloegen direct aan het rekenen met de gegevens van BP. Wat blijkt? Bij de twee 'klimaatvriendelijke' scenario's van BP is naar schatting 30% tot 50% van de bewezen oliereserves op de wereld overbodig.
Dat heeft nogal wat consequenties. De oliestaten en met name de lidstaten van de Organisatie van olie-exporterende landen (Opec) maken er al decennia een gewoonte van om de prijzen te manipuleren door het aanbod te verkleinen. Of in andere woorden: door marktaandeel in te leveren in ruil voor hogere prijzen.
Verkopen nu het nog kan
Als je net als BP gelooft dat de vraag naar olie snel zal afnemen heeft die strategie weinig zin, merkt Morgan Stanley op. De analisten van de bank verwachten dan ook dat de olielanden zodra de coronacrisis voorbij is de kranen weer open zullen gooien en wel drie keer zullen nadenken om ze ooit weer dicht te doen. Verkopen nu het nog kan, is dan het devies. Dat betekent dan ook dat de prijzen waarschijnlijk nooit meer heel heftig omhoog zullen gaan, omdat de olielanden marktaandeel boven prijs verkiezen.
BP probeert zich aan te passen aan de nieuwe werkelijkheid met investeringen in duurzame energie. Ook Saoedi-Arabië zet voorzichtig stappen in die richting, met de beursgang van de staatsoliemaatschappij en de oprichting van een transitiefonds. Het valt voor de Saoedische kroonprins Mohammed bin Salman te hopen dat hij niet te laat is. Want anders rest als troost niets anders dan het doorbladeren van een oude editie van de National Geographic.