Bouwsector vreest voor z’n geitenpaadje
Stikstofbeleid Een Haags handigheidje in het stikstofbeleid: bouw en gebruik van infrastructuur scheiden. Keurt de Raad de bouwvrijstelling af, dan vertraagt dat allerlei projecten.
Sjoerd KlumpenaarEppo König
31 oktober 2022
Leestijd 4 minuten
Komen woensdag na 10.15 uur, als de Raad van State uitspraak heeft gedaan in een stikstofzaak van Mobilisation for the Environment, de bouwkranen ineens stil te staan?
Komen woensdag na 10.15 uur, als de Raad van State uitspraak heeft gedaan in een stikstofzaak van Mobilisation for the Environment, de bouwkranen ineens stil te staan?
Foto Walter Herfst
De Nederlandse bouw-sector wacht gespannen af: zorgt een stikstofgerelateerde uitspraak van de Raad van State komende woensdag opnieuw voor flinke vertragingen bij bouwprojecten, of niet?
Die dag doet de hoogste bestuursrechter uitspraak in de zaak-Porthos, een bouwproject in de Rotterdamse haven. Het beroep is ingesteld door milieuorganisatie Mobilisation for the Environment (MOB). In 2019 vocht zij het stikstofbeleid van de overheid – het Programma Aanpak Stikstof of PAS – met succes aan. Gevolg was dat vele duizenden bouw-projecten direct stopgezet werden.
Voor de bouw kwam al vrij snel een vrijstelling: een juridisch geitenpaadje om toch door te kunnen bouwen. Of die bouwvrijstelling rechtsgeldig is, zal de Raad van State nu in de zaak-Porthos bepalen.
Vijf vragen en antwoorden over deze stikstofuitspraak, die grote consequenties kan hebben.
1 Wat is de zogenoemde bouw-vrijstelling, waar de zaak-Porthos om draait?
Bij de ‘vrijstelling voor bouw-, sloop- en eenmalige aanlegactiviteiten’ is een knip gemaakt tussen aanleg en gebruik van een bouwproject. Voor de ‘gebruiksfase’ wordt met een ingewikkeld model uitgerekend hoeveel stikstof gebruikers van het betrokken project – een weg, een woning, een kantoorgebouw – zullen uitstoten.
De stikstofuitstoot in de ‘bouwfase’, bijvoorbeeld van betonmolens en bouwkranen, is slechts eenmalig en zorgt niet voor natuurschade op langere termijn, aldus het kabinet. Dat mág dus. Alleen: na de aanleg van bijvoorbeeld die nieuwe weg mag er geen verkeer over rijden, want de stikstof van al die auto’s is wel milieubelastend.
Projectontwikkelaars en bouwers waren blij met dit Haagse handigheidje, dat in 2021 in de Wet stikstofreductie en natuurverbetering werd opgenomen. Maar juristen zetten meteen vraagtekens bij de juridische houdbaarheid. Zo was de Raad van State al kritisch, en schreef het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) dat de vrijstelling mogelijk in strijd is met Europese natuurwetgeving.
De vrijstelling betreft alle bouwprojecten, in brede zin. Zo geldt ze ook voor plaatsing van windmolens en zonneparken, die in hun ‘gebruiksfase’ vrijwel geen stikstof uitstoten. Daarom konden die tot nu toe makkelijk gebouwd worden.
2 Wat is Porthos?
Porthos staat voor Port of Rotterdam CO2 Transport Hub and Offshore Storage. Het gaat om de aanleg van 20 kilometer pijpleiding, van de Rotterdamse haven naar leeggepompte gasvelden onder de Noordzee. In die velden moet straks jaarlijks tot 2,5 miljoen ton CO2 worden opgeslagen. In dit project werken de gemeente Rotterdam, het Havenbedrijf, Gasunie en staatsenergiebedrijf EBN samen. Bij de aanleg van de pijpleiding komt 160 ton stikstof vrij – op enkele kilometers van de Natura 2000-gebieden Solleveld & Kapittelduinen, Westduinpark, Wapendal en Voornes Duin.
3 Waarom ageert MOB tegen een project dat CO2-uitstoot opvangt?
Het lijkt wat vreemd: een milieuorganisatie die probeert een project te torpederen dat juist gericht is op CO2-reductie. Valentijn Wösten, juridisch adviseur van MOB: „Het is de vraag of CO2-opslag wel een goede manier is om iets te doen tegen de opwarming van de aarde. Je kunt het ook zien als de zoveelste truc om weg te duiken voor maatregelen om CO2 te reduceren.”
De procedure tegen Porthos voert MOB primair om de bouwvrijstelling aan te vechten, zegt Wösten. „Vooral omdat dit geitenpaadje naast woningbouw ook geldt voor bijvoorbeeld wegenaanleg, industrie en zelfs megastallen”, zegt hij. Doorslaggevend voor MOB is ook dat Porthos 2 miljard euro subsidie kan krijgen. „Publiek geld, hè. Kan dat niet beter worden besteed aan andere CO2-maatregelen?”, vraagt Wösten.